Vì sao trẻ dễ bị ngộ độc thực phẩm trong dịp Tết?

Những ngày Tết Nguyên Đán mang đến không khí đoàn viên và ấm cúng, đi kèm với các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, giò chả, lạp xưởng, hay những món tráng miệng ngọt ngào như mứt, bánh kẹo và nước ngọt. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm nguy cơ ngộ độc thực phẩm gia tăng, đặc biệt ở trẻ em.

Vì sao trẻ em dễ bị ảnh hưởng?

Nhiều món ăn ngày Tết được chế biến trước và bảo quản trong thời gian dài, nếu không đảm bảo vệ sinh hoặc bảo quản đúng cách, thực phẩm dễ bị nhiễm vi khuẩn và phát sinh độc tố. Bên cạnh đó, trẻ em thường bị hấp dẫn bởi các món ăn ngoài hàng quán hoặc bên đường, nơi điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm không được đảm bảo, làm gia tăng nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe. Hơn nữa, so với người lớn, hệ tiêu hóa của trẻ em nhạy cảm hơn, dễ bị tác động bởi vi khuẩn và độc tố, khiến trẻ dễ mắc các vấn đề tiêu hóa trong dịp Tết.

Nguyên nhân phổ biến gây ngộ độc thực phẩm ngày Tết

1.      Nhiễm vi khuẩn:
Các loại vi khuẩn thường gặp trong thực phẩm không đảm bảo vệ sinh bao gồm:

1. • Escherichia coli (E. coli): Thường có mặt trong thực phẩm bị nhiễm phân hoặc nước bẩn.
   • Staphylococcus aureus (tụ cầu khuẩn): Tồn tại trên bề mặt da, mũi của người chế biến hoặc dụng cụ chế biến không sạch.
   • Salmonella (vi khuẩn thương hàn): Tìm thấy trong thịt gia cầm, trứng sống, hoặc sữa.
   • Clostridium botulinum: Một vi khuẩn kỵ khí có thể sinh độc tố trong thực phẩm đóng gói kín hoặc bảo quản không đúng cách.

2.      Độc tố thực phẩm:

2. • Thức ăn chứa phụ gia vượt mức cho phép hoặc hóa chất nông nghiệp tồn dư (thuốc trừ sâu, thuốc bảo quản).
   • Độc tố tự nhiên trong thực phẩm như tetrodotoxin (cá nóc) hoặc aflatoxin (nấm mốc trong hạt, lạc).

3.      Sai lầm trong bảo quản:

3. • Thức ăn nấu chín để ở nhiệt độ phòng quá lâu (thường trên 2 giờ) tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi.
   • Không đậy kín thực phẩm hoặc để lẫn lộn thực phẩm sống và chín.

Bảng tổng hợp các vi khuẩn, nguồn tiếp xúc và loại thực phẩm dễ bị nhiễm

Dấu hiệu trẻ bị ngộ độc thực phẩm

• Trẻ có biểu hiện nôn ói dữ dội hoặc liên tục sau khi ăn khoảng 1 giờ.
• Đau bụng quặn thắt, kèm tiêu chảy hoặc sốt cao.
• Trong trường hợp nặng, có thể thấy phân nhầy máu hoặc triệu chứng mất nước nghiêm trọng như khát nhiều, mắt trũng sâu.

Cách xử lý tại nhà khi trẻ gặp vấn đề

Chăm sóc đúng cách

• Khi trẻ bị nôn, hãy đặt trẻ nằm nghiêng để tránh nguy cơ hít sặc.
• Bù nước và điện giải:
  • Trẻ bú mẹ cần được bú nhiều hơn.
  • Trẻ lớn hơn nên uống nước oresol pha đúng hướng dẫn hoặc nước cháo muối.
• Chế độ ăn uống:
  • Tạm ngưng cho trẻ ăn trong 1 giờ nếu nôn liên tục, sau đó cho ăn từ từ với lượng nhỏ.
  • Ưu tiên các món dễ tiêu như cháo, súp, cơm mềm.
• Tránh cho trẻ ăn bánh kẹo ngọt hoặc uống nước ngọt vì có thể làm tình trạng trầm trọng hơn.

Khi nào cần đến cơ sở y tế?

Hãy đưa trẻ đi khám ngay nếu có những dấu hiệu như:

• Nôn nhiều, chất nôn có máu hoặc màu xanh.
• Bỏ bú, không uống được nước.
• Trẻ mệt lả, co giật, sốt cao, hoặc bệnh kéo dài hơn 2 ngày.

Phòng ngừa nguy cơ sức khỏe cho trẻ trong ngày Tết

Ngày Tết không chỉ là thời gian để cả gia đình quây quần mà còn là dịp để trẻ nhỏ thưởng thức nhiều món ăn ngon. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh cần đặc biệt lưu ý đến vấn đề an toàn thực phẩm để bảo vệ sức khỏe cho trẻ. Những biện pháp dưới đây không chỉ giúp trẻ tránh nguy cơ ngộ độc thực phẩm mà còn đảm bảo một mùa Tết an toàn và trọn vẹn niềm vui.

1. Lựa chọn thực phẩm an toàn từ nguồn uy tín

Hãy ưu tiên mua thực phẩm tươi sống từ các cửa hàng, siêu thị hoặc chợ có nguồn gốc rõ ràng và uy tín. Tránh sử dụng thực phẩm chế biến sẵn hoặc thực phẩm đóng gói không có nhãn mác, thông tin sản xuất và hạn sử dụng. Các món ăn như giò chả, lạp xưởng, bánh chưng, bánh tét cần được chọn từ các nhà cung cấp đáng tin cậy, tránh mua hàng trôi nổi trên thị trường để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn như Escherichia coli hay Salmonella.

2. Bảo quản thực phẩm đúng cách

Thức ăn nấu chín nếu không được bảo quản đúng cách là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, đặc biệt là các loại vi khuẩn nguy hiểm như Clostridium botulinum, vốn có thể sản sinh độc tố nguy hiểm trong điều kiện yếm khí. Để phòng ngừa:

• Đậy kín thức ăn nấu chín ngay sau khi chế biến, tránh để thức ăn ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ.
• Bảo quản thức ăn trong tủ lạnh ở nhiệt độ thích hợp (dưới 5°C) và đảm bảo không để thực phẩm sống tiếp xúc với thực phẩm chín để tránh lây nhiễm chéo.
• Khi sử dụng lại thức ăn từ tủ lạnh, hãy hâm nóng kỹ, đảm bảo nhiệt độ trên 75°C để tiêu diệt vi khuẩn còn sót lại.

3. Rèn luyện vệ sinh cá nhân cho trẻ và người chăm sóc

Việc rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh là một biện pháp cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng để hạn chế nguy cơ nhiễm vi khuẩn. Cha mẹ cần hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách bằng xà phòng dưới vòi nước chảy trong ít nhất 20 giây. Ngoài ra, người chế biến thức ăn cũng cần đảm bảo vệ sinh tay sạch sẽ và các dụng cụ chế biến được khử trùng kỹ lưỡng trước khi sử dụng.

4. Phòng tránh lây nhiễm chéo

Một nguyên nhân phổ biến dẫn đến ngộ độc thực phẩm là việc để thực phẩm sống tiếp xúc với thực phẩm chín, làm lây lan vi khuẩn như Staphylococcus aureus. Để tránh điều này:

• Sử dụng dao, thớt riêng biệt cho thực phẩm sống và chín.
• Không để thực phẩm sống như thịt, cá chạm vào thức ăn đã chế biến.
• Dụng cụ, bát đĩa đựng thực phẩm sống cần được rửa sạch bằng nước nóng trước khi tái sử dụng.

5. Nhận biết sớm dấu hiệu ngộ độc thực phẩm

Dù đã thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phụ huynh cũng cần nhận biết các triệu chứng sớm của ngộ độc thực phẩm như nôn ói, tiêu chảy, đau bụng, sốt cao, hoặc mệt mỏi bất thường để kịp thời đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Bảng các câu hỏi thường gặp về an toàn thực phẩm ngày Tết

Các trường hợp ngộ độc trong lịch sử

• Bắc Ninh (2018): Gần 200 trẻ mầm non ngộ độc do thực phẩm chứa vi khuẩn Salmonella từ thức ăn bảo quản sai cách tại trường.
• TP.HCM (2016): Hơn 30 học sinh ngộ độc thực phẩm do nhiễm E. coli từ nước không sạch trong suất ăn trưa.
• Quảng Nam (2020): 23 trẻ ngộ độc sau khi ăn bánh ngọt chứa phẩm màu công nghiệp bán tại cổng trường.
• Khánh Hòa (2017): Hai trẻ bị tê liệt cơ sau khi ăn cá nóc chứa độc tố tetrodotoxin.
• Lào Cai (2019): 86 học sinh bị ngộ độc từ thịt nguội nhiễm Staphylococcus aureus chế biến không đảm bảo vệ sinh.
• Hà Nội (2021): 15 trẻ nhập viện sau bữa ăn có giò lụa nhiễm khuẩn tại trường mầm non.
• TP.HCM (2021): Bé gái 6 tuổi uống nhầm hóa chất tẩy rửa đựng trong chai nhựa, dẫn đến bỏng nặng đường tiêu hóa.
• Bình Thuận (2019): 12 trẻ ngộ độc do nước uống đóng chai không đạt tiêu chuẩn vệ sinh.
• Cần Thơ (2018): 40 trẻ tiêu chảy cấp sau khi ăn món thịt nướng nhiễm khuẩn từ một quán ăn.
• Đồng Tháp (2020): 30 trẻ ngộ độc do ăn bún riêu tại một sự kiện cộng đồng, phát hiện nhiễm E. coli.

Những ngày Tết, bên cạnh không khí đoàn viên và các bữa ăn đậm đà truyền thống, cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ ngộ độc thực phẩm, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Các món ăn đặc trưng như bánh chưng, bánh tét, giò chả, thịt đông, lạp xưởng hay mứt thường được chuẩn bị trước và bảo quản trong thời gian dài. Nếu không đảm bảo vệ sinh hoặc bảo quản đúng cách, đây có thể trở thành nguồn lây nhiễm vi khuẩn nguy hiểm như E. coli, Salmonella, hay Staphylococcus aureus. Thêm vào đó, việc trẻ dễ bị cuốn hút bởi đồ ăn vặt như bánh kẹo, nước ngọt hoặc các món ăn đường phố càng làm tăng nguy cơ này.

Để đảm bảo sức khỏe cho trẻ trong dịp Tết, phụ huynh cần chú trọng chọn thực phẩm từ nguồn uy tín, bảo quản các món ăn truyền thống ở nhiệt độ phù hợp và tránh để thực phẩm sống tiếp xúc với thức ăn chín. Đồng thời, nên hạn chế cho trẻ ăn uống ở những nơi không đảm bảo vệ sinh, như các quầy hàng rong. Những ngày Tết sẽ trọn vẹn hơn khi gia đình vừa thưởng thức hương vị truyền thống, vừa giữ an toàn cho sức khỏe của các thành viên nhỏ trong nhà.