Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng từng trải qua cảm giác khó chịu, đau rát đến “muốn bỏ ăn luôn” vì những vết loét miệng bé tí mà lại “có võ” này, đúng không ạ? Đôi khi chỉ một vết loét nhỏ thôi cũng đủ khiến việc ăn uống, nói chuyện trở thành cực hình.
“Em nhiệt miệng đầy mồm”, “đang bị 3 cục đây”, “tui còn cắn zô chỗ bị 😂”, những bình luận quen thuộc như thế này trên mạng xã hội đã nói lên tất cả! Nhiều người còn truyền tai nhau những “bí kíp” như “chấm muối😈😈”, “chấm mật”, hay thậm chí là “muối ớt đâm sẵn” với cảm giác “đăng xuất game rồi vào lại” hay “thấy Phật”, “thăng thiên” vì quá thốn. Cũng có người chia sẻ kinh nghiệm dùng “bột sắn” vì “nóng trong người” hay “cái gói oracortia” thấy “nhanh hết lắm”.
Vậy đâu là sự thật về loét miệng? Và làm thế nào để thoát khỏi “nỗi ám ảnh” này một cách an toàn và hiệu quả? Hãy cùng Phòng khám Đa khoa Olympia tìm hiểu kỹ hơn về loét miệng (hay đẹn trắng) nhé!
LOÉT MIỆNG (ĐẸN TRẮNG): HIỂU RÕ ĐỂ CHĂM SÓC ĐÚNG CÁCH
Loét miệng, hay còn gọi là đẹn trắng (Aphthe, Mouth Ulcer), là những tổn thương nhỏ, nông, thường có màu trắng hoặc vàng ở trung tâm và viền đỏ bao quanh, gây đau đớn khó chịu trong khoang miệng hoặc ở phần lợi (nướu) của bạn. Mặc dù không lây nhiễm và thường tự khỏi trong vòng một đến hai tuần, nhưng loét miệng có thể ảnh hưởng đáng kể đến việc ăn uống, nói chuyện và sinh hoạt hàng ngày.
Phụ nữ, thanh thiếu niên và những người có tiền sử gia đình bị loét miệng thường có nguy cơ cao hơn. Nếu bạn gặp phải các vết loét lớn, đau dữ dội, hoặc vết loét kéo dài không lành, đó có thể là dấu hiệu của vấn đề sức khỏe cần được thăm khám chuyên khoa.
I. NGUYÊN NHÂN NÀO GÂY RA LOÉT MIỆNG?
Loét miệng thường không có một nguyên nhân duy nhất và xác định. Tuy nhiên, nhiều yếu tố và tác nhân đã được ghi nhận có thể góp phần gây ra hoặc làm nặng thêm tình trạng này, bao gồm:
- Chấn thương vật lý: Tổn thương nhẹ trong miệng do lỡ cắn vào má/môi (“có ai bị nhiệt lưỡi do lỡ cắn trúng chưa, chúa ơi gấp 10 lần nhiệt miệng 🫠”), đánh răng quá mạnh, chấn thương do làm răng, đeo niềng răng, hoặc tai nạn khi chơi thể thao.
- Hóa chất: Nhạy cảm với một số thành phần trong kem đánh răng hoặc nước súc miệng có chứa sodium lauryl sulfate.
- Chế độ ăn uống: Nhạy cảm với các loại thực phẩm có tính axit như dâu tây, cam quýt, dứa. Các thực phẩm gây kích thích như sô cô la, cà phê, đồ cay nóng.
- Thiếu hụt vitamin và khoáng chất: Đặc biệt là Vitamin B12, Kẽm, Folate và Sắt.
- Phản ứng dị ứng: Dị ứng với một số loại vi khuẩn trong miệng.
- Thay đổi nội tiết tố: Biến động hormone trong chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ.
- Yếu tố tâm lý & sinh hoạt: Căng thẳng cảm xúc, stress kéo dài, thiếu ngủ.
- Nhiễm trùng: Do vi khuẩn, virus hoặc nấm.
- Bệnh lý toàn thân:
- Bệnh Celiac: Tình trạng không dung nạp gluten.
- Bệnh viêm ruột: Như Crohn hoặc viêm loét đại tràng.
- Đái tháo đường.
- Bệnh Behcet: Tình trạng gây viêm khắp cơ thể.
- Rối loạn hệ thống miễn dịch: Khi cơ thể tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh trong miệng.
- HIV/AIDS.
- Một số loại thuốc: Bao gồm một số thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc chẹn beta hoặc nicorandil.
- Thói quen hút thuốc: Một số người có thể bị loét miệng khi họ mới ngừng hút thuốc.
Để hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa các nguyên nhân và phản ứng của cơ thể, bạn có thể tham khảo bảng chi tiết dưới đây:
II. CÁCH TỰ CHĂM SÓC LOÉT MIỆNG TẠI NHÀ ĐỂ GIẢM ĐAU & MAU LÀNH
Như nhiều bạn đã cảm nhận: “Vết loét miệng cần thời gian để chữa lành và không có cách chữa trị nhanh chóng.” Tuy nhiên, việc tránh các yếu tố gây kích ứng sẽ giúp:
- Đẩy nhanh quá trình chữa lành.
- Giảm đau.
- Giảm khả năng vết loét tái phát.
NÊN LÀM:
- Sử dụng bàn chải đánh răng lông mềm để tránh tổn thương thêm niêm mạc miệng.
- Uống đồ uống mát qua ống hút để giảm tiếp xúc trực tiếp với vết loét.
- Ưu tiên ăn các thức ăn mềm, dễ nuốt (“Bị là ăn không nổi luôn 🥹” – bạn cứ yên tâm, đồ mềm sẽ giúp bạn dễ chịu hơn).
- Duy trì lịch khám răng định kỳ để đảm bảo sức khỏe răng miệng tổng thể.
- Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng để bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất. Có thể tăng cường ăn rau xanh, uống bột sắn (“mẹ toàn bảo uống bột sắn vô là khỏi :)”) để giúp cơ thể “thanh nhiệt” hơn.
KHÔNG NÊN LÀM:
- Tránh xa thức ăn quá cay, mặn hoặc chua có thể làm tăng cảm giác đau rát (“Không ăn thức ăn quá cay, mặn hoặc chua” – câu này chuẩn không cần chỉnh!).
- Không ăn thức ăn thô, giòn như bánh mì nướng, khoai tây chiên giòn vì chúng có thể cọ xát vào vết loét.
- Hạn chế đồ uống quá nóng hoặc có tính axit (như nước trái cây).
- Không sử dụng kẹo cao su, có thể làm nặng thêm tổn thương.
- Tránh các loại kem đánh răng có chứa sodium lauryl sulfate nếu bạn nhạy cảm với thành phần này.
Những “lầm tưởng” phổ biến
Dưới đây là những “lầm tưởng” phổ biến khi tự xử lý loét miệng tại nhà mà bạn nên biết để tránh gây hại thêm cho mình:
III. CÁC BIỆN PHÁP HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ LOÉT MIỆNG TỪ DƯỢC SĨ
Bạn có thể tìm mua một số sản phẩm không kê đơn tại nhà thuốc để giảm triệu chứng loét miệng. Tuy nhiên, hiệu quả có thể khác nhau tùy cơ địa từng người:
- Nước súc miệng kháng khuẩn: Giúp làm sạch khoang miệng, giảm vi khuẩn.
- Thuốc giảm đau thông thường: Như Paracetamol, để giảm đau toàn thân.
- Nước súc miệng, gel hoặc thuốc xịt giảm đau cục bộ: Giúp tê tạm thời vùng vết loét, giảm cảm giác đau rát.
- Kem thoa chứa corticosteroid (dạng Oracortia, Mouthpast) hoặc kem thoa giảm đau (Kamistad): Giúp giảm viêm và đau tại chỗ. Nhiều bạn cũng đã xác nhận hiệu quả của “gói oracortia” (“lúc em bị nhiệt lưỡi bôi oracortia xong hôm xong hết luôn 🥰🥰”, “gói đó ok thật nha, t hay bị nóng trong ng nên nhiệt miệng rất nhiều, sd nhiều loại từ xịt, thoa,…. tới khi dùng gói đó sau tầm 2-3 ngày hết hẳn 😭”).
- Nước súc miệng muối sinh lý 0.9%: Có tác dụng sát khuẩn nhẹ và làm dịu niêm mạc. Tuy nhiên, việc “chấm muối😈😈” trực tiếp như nhiều bạn chia sẻ có thể gây “ráttttttttttttt”, “thốnnnnn” và thậm chí là “co giật vì muối quá tê”, chưa kể có thể làm tổn thương nặng hơn nếu không đúng cách. Hãy cẩn trọng nhé!
(Lưu ý: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng hoặc tham khảo ý kiến dược sĩ, bác sĩ trước khi dùng bất kỳ sản phẩm nào.)
VAI TRÒ CỦA ĐỘ pH NƯỚC BỌT VÀ CÁC BIỆN PHÁP HỖ TRỢ KHÁC
Ít ai để ý đến, nhưng độ pH của nước bọt đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe khoang miệng. Nước bọt có độ pH cân bằng giúp trung hòa axit, bảo vệ men răng và niêm mạc miệng. Khi độ pH bị thay đổi (thường là axit hơn), môi trường miệng có thể trở nên thuận lợi hơn cho vi khuẩn phát triển hoặc làm chậm quá trình lành vết thương.
- Về pH nước bọt và các mẹo nhỏ:
- Nước muối: Với những người hay bị vôi răng (nha chu), sau khi cạo vôi, việc ngậm nước muối sinh lý 1-2 ngày đầu có thể giúp sát khuẩn nhẹ và làm dịu. Tuy nhiên, không nên ngậm nước muối thường xuyên liên tục sau đó nếu không có chỉ định của nha sĩ, vì lạm dụng có thể làm khô niêm mạc miệng và thậm chí làm giảm khả năng tự bảo vệ của nước bọt, đôi khi còn khiến vôi răng dễ tái phát hơn.
- Điều chỉnh pH nước bọt với NaHCO3 (Baking Soda): Ngậm dung dịch Natri Bicarbonate loãng (mua tại nhà thuốc hoặc tự pha 1/4 thìa cà phê NaHCO3 với 250ml nước ấm) có thể giúp trung hòa axit trong miệng và tạo môi trường kiềm nhẹ, hỗ trợ quá trình lành vết loét miệng (aphte) nhanh hơn. Tuy nhiên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi áp dụng nhé.
IV. KHI NÀO BẠN CẦN GẶP BÁC SĨ HOẶC NHA SĨ TẠI PHÒNG KHÁM ĐA KHOA OLYMPIA?
Mặc dù hầu hết các vết loét miệng đều lành tính, nhưng trong một số trường hợp, chúng có thể là dấu hiệu cảnh báo của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Bạn nên tìm lời khuyên y tế chuyên nghiệp tại Phòng khám Đa khoa Olympia nếu vết loét miệng của bạn có những dấu hiệu bất thường sau:
- Kéo dài hơn 3 tuần mà không có dấu hiệu lành (“Kéo dài hơn 3 tuần” – đây là một dấu hiệu cực kỳ quan trọng!).
- Tiếp tục tái phát thường xuyên.
- Phát triển lớn hơn bình thường hoặc xuất hiện ở vị trí gần phía sau cổ họng, khó tiếp cận.
- Chảy máu hoặc trở nên đau hơn, đỏ hơn – đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
QUAN TRỌNG NHẤT: Một vết loét miệng kéo dài hoặc không lành đôi khi có thể là dấu hiệu sớm của UNG THƯ MIỆNG. Phòng khám Đa khoa Olympia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm tra sớm tại phòng khám để loại trừ nguy cơ và có biện pháp can thiệp kịp thời. Đừng chủ quan với sức khỏe của mình nhé!
V. PHÂN BIỆT LOÉT MIỆNG VỚI CÁC TÌNH TRẠNG KHÁC
Bạn có thể bị nhiều hơn một vết loét miệng tại cùng một thời điểm, và chúng có thể thay đổi về kích thước. Loét miệng không lây nhiễm và không nên nhầm lẫn với mụn rộp sinh dục (herpes miệng), vốn là một bệnh do virus gây ra:
- Mụn rộp (Herpes miệng): Thường xuất hiện trên môi hoặc xung quanh miệng, và thường bắt đầu với cảm giác ngứa ran, ngứa hoặc rát trước khi hình thành mụn nước.
- Nếu bạn bị nhiều vết loét ở miệng cùng lúc, kèm theo các triệu chứng khác, đây có thể là dấu hiệu của:
- Bệnh tay chân miệng: Gây phát ban trên lòng bàn tay và bàn chân.
- Lichen phẳng miệng: Gây ra một mô hình viền trắng bên trong má.
- Bệnh Crohn và bệnh Celiac: Các tình trạng ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.
- Hệ thống miễn dịch suy yếu: Do mắc các tình trạng như HIV hoặc Lupus.
CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ LOÉT MIỆNG (FAQs)
Chắc hẳn bạn sẽ có nhiều thắc mắc khi bị loét miệng, dưới đây là một số câu hỏi phổ biến nhất:
1. “Nhiệt miệng đầy mồm có phải do nóng trong người không?”
- Trả lời: Nóng trong người (theo quan niệm dân gian) thường liên quan đến tình trạng mất cân bằng trong cơ thể, có thể khiến cơ thể dễ bị viêm nhiễm hơn, bao gồm cả loét miệng. Tuy nhiên, loét miệng còn do nhiều nguyên nhân khác như chấn thương, thiếu vitamin, căng thẳng… Việc uống bột sắn hay ăn rau xanh có thể giúp cơ thể “mát” hơn và hỗ trợ quá trình lành vết loét, nhưng không phải là nguyên nhân duy nhất.
2. “Chấm muối vào vết loét có hết không, hay chỉ rát thêm?”
- Trả lời: Việc chấm muối trực tiếp vào vết loét chỉ gây cảm giác xót, đau rát dữ dội, và không phải là phương pháp điều trị hiệu quả. Muối có tính sát khuẩn nhẹ nhưng không đủ để chữa lành vết loét và có thể làm tổn thương niêm mạc thêm, khiến vết loét lâu lành hơn. Tốt nhất nên súc miệng bằng nước muối sinh lý 0.9% để làm sạch và làm dịu.
3. “Bị nhiệt miệng ăn gì cho đỡ đau?”
- Trả lời: Nên ăn các thức ăn mềm, lỏng, mát, ít gia vị như cháo, súp, sữa chua, kem, sinh tố. Tránh xa đồ cay, nóng, chua, mặn, đồ cứng, giòn để không làm vết loét bị kích thích và đau thêm.
4. “Làm sao để nhiệt miệng nhanh hết, đặc biệt khi sắp Tết hoặc có sự kiện quan trọng?”
- Trả lời: Để nhiệt miệng nhanh hết, bạn cần kết hợp nhiều yếu tố: giữ vệ sinh răng miệng tốt, tránh các yếu tố kích thích (thức ăn cay nóng, đồ cứng), bổ sung đủ vitamin nhóm B (đặc biệt B12), kẽm, sắt qua chế độ ăn hoặc thực phẩm bổ sung. Sử dụng các loại gel bôi, nước súc miệng chuyên dụng theo hướng dẫn của dược sĩ. Nếu vết loét không cải thiện sau 1-2 tuần, hãy đi khám bác sĩ nhé.
5. “Lưỡi bị tê có phải là dấu hiệu của nhiệt miệng không?”
- Trả lời: Tê lưỡi thường không phải là triệu chứng điển hình của loét miệng. Loét miệng gây đau rát, khó chịu cục bộ. Tê lưỡi có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như thiếu vitamin, tổn thương thần kinh, hoặc các bệnh lý toàn thân. Nếu tình trạng tê lưỡi kéo dài, bạn nên đến phòng khám để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán chính xác.
CẦN HỖ TRỢ VỀ SỨC KHỎE RĂNG MIỆNG HOẶC CÁC VẤN ĐỀ VỀ LOÉT MIỆNG?
Nếu bạn đang gặp phải các vấn đề về loét miệng kéo dài, tái phát, hoặc bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn và thăm khám chuyên nghiệp.
Tại Phòng khám Đa khoa Olympia, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Răng Hàm Mặt và Bác sĩ Đa khoa giàu kinh nghiệm sẽ thăm khám kỹ lưỡng, đưa ra chẩn đoán chính xác và tư vấn phương pháp điều trị hiệu quả, giúp bạn nhanh chóng lấy lại sự thoải mái trong ăn uống và sinh hoạt.
Liên hệ ngay với chúng tôi để đặt lịch hẹn hoặc để được tư vấn thêm:
- Hotline: 0258 356 1818 hoặc 083 379 0707
- Địa chỉ: 60 Yersin, P. Tây Nha Trang, Tỉnh Khánh Hòa.
- Fanpage: https://www.facebook.com/phongkhamdakhoaolympia
- Website: www.olympiamedic.com
Nguồn tham khảo: National Health Service (England) – NHS.uk (Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp điều trị nào.)
