Nhiều người trẻ ngày nay thường coi áp lực công việc, cảm giác mệt mỏi triền miên là chuyện “bình thường ở huyện”. Họ gồng mình vượt qua deadline, chấp nhận mang việc về nhà và nghĩ rằng chỉ cần “cố gắng” hơn là được. Nhưng sự thật, những triệu chứng đó có thể là dấu hiệu của hội chứng Burnout – một trạng thái kiệt quệ về thể chất và tinh thần đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công nhận.
Đây là một sự thật ít ai nói ra:
- Burnout không chỉ là căng thẳng thông thường. Căng thẳng chỉ là tạm thời, trong khi burnout là một trạng thái kiệt quệ kéo dài, tích tụ theo thời gian và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe.
- Hội chứng Burnout có thể làm suy giảm sức khỏe một cách nghiêm trọng. Bạn có thể bị mất ngủ, đau đầu, tim đập nhanh, rối loạn tiêu hóa, và tệ hơn là dẫn đến các bệnh lý về tim mạch, rối loạn lo âu, hoặc thậm chí là trầm cảm.
- Burnout không tự khỏi. Nhiều người trẻ không nhận diện đúng burnout, chỉ nghĩ mình “yếu sức” hoặc “chưa cố gắng”. Nhưng việc chủ quan này có thể khiến tình trạng ngày càng tồi tệ, ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống và công việc.
Burnout là gì và tại sao giới trẻ dễ mắc phải?
Hội chứng Burnout, hay kiệt sức nghề nghiệp, không chỉ là một thuật ngữ phổ biến trên mạng xã hội mà còn là một vấn đề sức khỏe tâm lý nghiêm trọng, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chính thức đưa vào Phân loại bệnh quốc tế (ICD-11) từ năm 2019. Hội chứng này được định nghĩa là một trạng thái kiệt quệ về thể chất, cảm xúc và tinh thần, xuất hiện như một phản ứng kéo dài đối với các căng thẳng liên quan đến công việc không được xử lý hiệu quả.
Sự gia tăng đột biến của hội chứng này trong giới trẻ gần đây không phải là ngẫu nhiên. Theo Thạc sĩ, bác sĩ Võ Hà Quang Vinh tại Phòng Khám Đa Khoa Olympia, các nguyên nhân chính có thể được phân tích chuyên sâu như sau:
· Áp lực thành tích và kỳ vọng cao: Thế hệ trẻ ngày nay phải đối mặt với một môi trường đầy rẫy sự cạnh tranh, từ bạn bè, đồng nghiệp đến chính những kỳ vọng quá lớn của bản thân. Việc đặt ra những mục tiêu không thực tế và dễ rơi vào trạng thái thất vọng khi không đạt được khiến họ luôn sống trong một vòng luẩn quẩn của căng thẳng và áp lực.
· Văn hóa làm việc quá giờ: “Làm thêm giờ” dần trở thành một tiêu chuẩn ngầm trong nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là ở các ngành nghề đòi hỏi sự sáng tạo và năng suất cao. Việc thiếu thời gian nghỉ ngơi, không thể tách bạch giữa công việc và cuộc sống cá nhân dẫn đến sự suy kiệt cả về thể chất lẫn tinh thần.
· Thiếu kỹ năng quản lý stress: Các chương trình giáo dục về sức khỏe tâm thần và kỹ năng quản lý cảm xúc vẫn chưa thực sự phổ biến. Nhiều người trẻ thiếu công cụ và kiến thức cần thiết để đối phó với căng thẳng, khiến họ dễ dàng bị quá tải.
· Môi trường làm việc thiếu sự hỗ trợ: Một môi trường làm việc thiếu sự giao tiếp cởi mở, không có sự hỗ trợ từ cấp trên hoặc đồng nghiệp có thể làm trầm trọng thêm cảm giác cô lập và vô dụng, đẩy nhanh quá trình đi đến burnout.
· Đặc điểm tính cách: Những người có tính cách cầu toàn, hướng nội hoặc có xu hướng bi quan thường dễ bị ảnh hưởng bởi hội chứng này hơn. Họ có xu hướng dồn nén cảm xúc, khó chia sẻ và luôn tự đặt mình vào thế phải chịu đựng.
Đây là những yếu tố kết hợp, tạo nên một “bẫy” tâm lý nguy hiểm, khiến nhiều người trẻ không nhận ra mình đang bị burnout, cho đến khi sức khỏe thể chất và tinh thần đã bị suy giảm nghiêm trọng.
Dấu hiệu cảnh báo của hội chứng Burnout
Để nhận diện chính xác hội chứng Burnout, cần phân biệt rõ với tình trạng căng thẳng thông thường. Burnout không phải là một cảm xúc nhất thời mà là một hội chứng phức tạp được cấu thành từ ba triệu chứng chính, được các chuyên gia tâm lý và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận. Dưới đây là phân tích chuyên sâu về ba nhóm dấu hiệu cốt lõi này:
1. Kiệt quệ về cảm xúc (Emotional Exhaustion)
Đây là dấu hiệu đầu tiên và rõ ràng nhất của burnout. Người mắc phải cảm thấy cạn kiệt hoàn toàn năng lượng cả về thể chất lẫn tinh thần.
· Về thể chất: Người bệnh luôn trong trạng thái mệt mỏi, uể oải ngay cả khi đã nghỉ ngơi. Các triệu chứng thường gặp bao gồm đau đầu, đau cơ, rối loạn tiêu hóa, tim đập nhanh, và hệ miễn dịch suy giảm, dễ ốm vặt. Đây là kết quả của việc hệ thần kinh và cơ thể phải hoạt động quá tải trong một thời gian dài.
· Về tinh thần: Người bệnh có cảm giác “trống rỗng” về mặt cảm xúc, khó có thể tập trung hay suy nghĩ thấu đáo. Họ trở nên dễ cáu gắt, nhạy cảm quá mức hoặc ngược lại, trở nên thờ ơ, vô cảm với mọi thứ xung quanh.
2. Hoài nghi và tách biệt nghề nghiệp (Depersonalization & Cynicism)
Khi kiệt quệ về cảm xúc tích tụ, người bệnh dần hình thành một thái độ tiêu cực và hoài nghi đối với công việc và đồng nghiệp.
· Tách biệt cảm xúc: Thay vì đối mặt với căng thẳng, họ có xu hướng tự tách mình ra khỏi công việc, đồng nghiệp, thậm chí là gia đình và bạn bè.
· Giảm sự đồng cảm: Họ trở nên lạnh nhạt, ít quan tâm đến người khác và dễ dàng phê phán, chỉ trích.
· Trốn tránh trách nhiệm: Hành vi thường thấy là sự trì hoãn, làm việc một cách đối phó và trốn tránh các nhiệm vụ quan trọng để giảm thiểu sự tương tác và áp lực.
3. Giảm hiệu suất làm việc và thiếu thành tựu cá nhân (Reduced Personal Accomplishment)
Dấu hiệu này phản ánh sự suy giảm năng lực và niềm tin vào bản thân của người bệnh.
· Tự đánh giá thấp: Mặc dù trước đó có thể là người làm việc rất hiệu quả, người mắc burnout lại luôn cảm thấy mình vô dụng, thất bại và không đủ năng lực để hoàn thành công việc.
· Mất động lực: Họ không còn cảm thấy có ý nghĩa trong công việc, không có động lực để phát triển hay cố gắng.
· Không đạt được mục tiêu: Hiệu suất công việc giảm sút rõ rệt, dẫn đến việc không thể hoàn thành mục tiêu, càng làm tăng thêm cảm giác bất lực và thất bại.
Các dấu hiệu trên có thể xuất hiện với cường độ khác nhau tùy thuộc vào từng cá nhân, nhưng chúng thường tồn tại song song và tạo thành một vòng xoáy tiêu cực, làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm ba dấu hiệu cốt lõi này là chìa khóa để người trẻ chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý, tránh những hậu quả nghiêm trọng hơn như trầm cảm hoặc rối loạn lo âu.
Hệ lụy nguy hiểm nếu không được can thiệp sớm
Hội chứng kiệt sức (burnout) không chỉ gây ra những tổn hại tâm lý mà còn âm thầm tàn phá sức khỏe thể chất, kéo theo một loạt các hệ lụy nguy hiểm. Nếu không được can thiệp sớm, những biểu hiện tưởng chừng nhỏ nhặt hàng ngày có thể trở thành nguyên nhân dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng và ảnh hưởng tiêu cực đến mọi khía cạnh của cuộc sống.
1. Rối loạn sức khỏe tâm thần: Căng thẳng kéo dài là yếu tố khởi phát mạnh mẽ các bệnh lý tâm thần. Burnout làm tăng nguy cơ mắc rối loạn lo âu và trầm cảm. Khi đó, người bệnh không còn khả năng kiểm soát cảm xúc, luôn sống trong trạng thái lo lắng, buồn bã, thậm chí xuất hiện những suy nghĩ tiêu cực, tự ti, và trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến hành vi tự hại bản thân hoặc tự tử. Những câu chuyện đau lòng về việc nhiều bạn trẻ phải nhập viện cấp cứu vì kiệt sức hay có ý định dại dột đã trở thành hồi chuông cảnh báo cho cả cộng đồng.
2. Bệnh lý thể chất mãn tính: Burnout gây ra sự rối loạn hormone cortisol – hormone stress, làm ảnh hưởng đến nhiều chức năng của cơ thể. Điều này dẫn đến nguy cơ cao mắc các bệnh mãn tính như:
· Bệnh tim mạch: Tăng huyết áp, nhịp tim nhanh và nguy cơ đột quỵ.
· Rối loạn nội tiết: Mất cân bằng hormone, ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt ở nữ giới và chức năng sinh lý.
· Suy giảm hệ miễn dịch: Người bệnh dễ mắc các bệnh truyền nhiễm, cúm, cảm lạnh do sức đề kháng suy yếu.
· Rối loạn tiêu hóa: Tình trạng loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích, hoặc các vấn đề tiêu hóa khác có thể trầm trọng hơn.
· Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ mãn tính không chỉ gây mệt mỏi mà còn làm suy giảm chức năng nhận thức, trí nhớ và khả năng tập trung.
3. Ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống: Vòng xoáy của burnout không chỉ dừng lại ở sức khỏe mà còn tác động mạnh mẽ đến các mối quan hệ và sự nghiệp.
· Mối quan hệ cá nhân: Cảm giác cáu gắt, thu mình, thiếu năng lượng khiến người bệnh không thể duy trì được các mối quan hệ xã hội, từ gia đình đến bạn bè. Sự xa cách và lạnh nhạt dần dần làm rạn nứt các mối quan hệ thân thiết.
· Hiệu suất công việc: Dấu hiệu điển hình của burnout là sự giảm sút nghiêm trọng về năng suất, chất lượng công việc, thiếu động lực và sáng tạo. Điều này có thể dẫn đến việc mất việc làm hoặc các cơ hội thăng tiến, càng làm tăng thêm cảm giác thất bại và bất lực.
Nhìn chung, những hệ lụy trên là một vòng lặp tiêu cực, nơi các triệu chứng tâm lý và thể chất tác động lẫn nhau, đẩy người bệnh vào một trạng thái kiệt quệ hoàn toàn. Việc nhận biết và can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn chặn những tác động này, giúp người trẻ phục hồi và tìm lại sự cân bằng trong cuộc sống.
Làm thế nào để vượt qua và phòng ngừa Burnout?
Điều quan trọng nhất là phải lắng nghe cơ thể và tâm trí của mình để nhận biết sớm các dấu hiệu. Khi có những cảm giác “sợ” đi làm, thấy mọi thứ “vô nghĩa” hoặc cảm xúc bế tắc kéo dài, bạn cần chủ động hành động.
Các biện pháp phòng ngừa và điều trị sớm bao gồm:
- Điều chỉnh lối sống: Ngủ đủ giấc, ăn uống khoa học, dành thời gian thư giãn 1 giờ mỗi ngày cho bản thân.
- Tập luyện thể chất: Tập thể dục, thiền, yoga là những cách hiệu quả để giải tỏa căng thẳng.
- Sắp xếp công việc hợp lý: Học cách cân bằng cuộc sống và công việc, không ôm đồm tất cả cùng lúc.
- Chia sẻ: Trò chuyện với bạn bè, người thân hoặc đồng nghiệp để giải tỏa áp lực.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Nếu các dấu hiệu kéo dài trên 2 tuần và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, hãy tìm đến các chuyên gia tâm lý hoặc cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và điều trị phù hợp. Việc này không chỉ giúp bạn phục hồi nhanh hơn mà còn ngăn ngừa những hệ lụy nguy hiểm.
Đừng để những rủi ro đó trở thành sự thật!
Hãy lắng nghe cơ thể và tâm trí của bạn. Nếu mỗi sáng thức dậy bạn cảm thấy “sợ” đi làm, cảm giác mệt mỏi, khó ngủ kéo dài hơn 2 tuần, hoặc cảm thấy chán nản, mất hứng thú với mọi thứ, đã đến lúc bạn cần tìm kiếm sự giúp đỡ. Phòng khám Đa khoa Olympia với đội ngũ chuyên gia tâm lý và bác sĩ có thể giúp bạn chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp bạn lấy lại cân bằng trong cuộc sống.
Liên hệ ngay để được tư vấn sức khỏe miễn phí: Phòng Khám Đa khoa Olympia – 60 Yersin, P. Tây Nha Trang, TP. Nha Trang Hotline: 083 379 0707 hoặc 0258 356 1818
