Trong cuộc chiến chống lại HIV/AIDS, bên cạnh các biện pháp phòng ngừa truyền thống, một chiến lược mới đầy hứa hẹn đã ra đời: Dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP). Vậy, PrEP là gì và nó hoạt động như thế nào để bảo vệ bạn khỏi virus HIV? Hãy cùng Phòng khám Đa khoa Olympia tìm hiểu chi tiết về liệu pháp quan trọng này nhé.
HIV PrEP Là Gì? Bạn Có Nên Quan Tâm?
PrEP, viết tắt của “Pre-Exposure Prophylaxis”, có nghĩa là dự phòng trước phơi nhiễm. Đây là một phương pháp phòng ngừa HIV bằng cách sử dụng thuốc kháng virus cho những người chưa nhiễm HIV (HIV âm tính) nhưng có nguy cơ lây nhiễm rất cao.
Bạn có thắc mắc tại sao PrEP lại quan trọng đến vậy không? Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), có tới hàng triệu người trên thế giới nhiễm HIV, và không ít trong số họ chưa biết mình nhiễm virus. PrEP ra đời như một “lá chắn” chủ động, giúp giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm HIV, mang lại sự an tâm hơn cho những người thuộc nhóm nguy cơ cao.
Liệu Pháp PrEP Hoạt Động Như Thế Nào Trong Việc Ngăn Ngừa HIV?
Cơ chế hoạt động của PrEP khá thông minh. Liệu pháp này sử dụng thuốc kháng virus, cụ thể là các chất ức chế men sao chép ngược nucleoside (NRTI). Khi bạn uống thuốc PrEP đều đặn, các hoạt chất này sẽ tạo ra một hàng rào bảo vệ trong cơ thể. Chúng ngăn chặn virus HIV xâm nhập vào các tế bào khỏe mạnh và nhân lên, từ đó phòng ngừa sự phát triển của virus trong cơ thể ngay cả khi bạn tiếp xúc với HIV.
Hiện nay, hai hoạt chất chính thường được kết hợp trong PrEP là Tenofovir Disoproxil Fumarate (TDF) 300mg và Emtricitabine (FTC) 200mg. Nếu được sử dụng đúng cách và đều đặn, PrEP cực kỳ hiệu quả trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV.
Lưu ý quan trọng: PrEP chỉ dành cho những người chưa nhiễm HIV (HIV âm tính). Trước khi bắt đầu dùng PrEP và định kỳ 3 tháng/lần trong suốt quá trình sử dụng, bạn cần phải xét nghiệm HIV và có kết quả âm tính.
Các Loại Thuốc PrEP Phổ Biến Hiện Nay – Bạn Đã Biết?
Trên thị trường, có hai loại thuốc PrEP đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận:
- Truvada: Chứa Emtricitabine và Tenofovir disoproxil fumarate (TDF). Thuốc này có thể dùng cho cả nam và nữ (nặng tối thiểu 35kg) để điều trị HIV hoặc dự phòng phơi nhiễm.
- Descovy: Chứa Emtricitabine và Tenofovir Alafenamide (TAF). Descovy cũng được chỉ định uống 1 lần/ngày cho người lớn và thanh thiếu niên nặng ít nhất 35kg. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hiệu quả của Descovy đối với phụ nữ có nguy cơ lây nhiễm HIV khi quan hệ tình dục qua đường âm đạo vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, cần thêm nghiên cứu.
Ai Là Đối Tượng Nên Sử Dụng PrEP? Bạn Có Thuộc Nhóm Này Không?
PrEP không dành cho tất cả mọi người, mà tập trung vào những người chưa nhiễm HIV nhưng có nguy cơ lây nhiễm cao. Theo CDC và các nghiên cứu, những nhóm đối tượng sau đây có thể hưởng lợi đáng kể từ liệu pháp PrEP:
- Nam quan hệ tình dục đồng giới.
- Người chuyển giới nữ.
- Phụ nữ bán dâm.
- Những người có bạn tình nhiễm HIV (đặc biệt nếu bạn tình chưa điều trị ARV, hoặc tải lượng virus chưa đạt dưới ngưỡng 200 bản sao/ml).
- Không có thói quen sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục.
- Đã mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) trong 6 tháng qua.
- Những người tiêm chích ma túy hoặc dùng chung kim tiêm.
Hiệu Quả Của PrEP Đến Mức Nào? Có Phải Là “Thần Dược”?
PrEP là một biện pháp rất hiệu quả nếu được dùng đúng theo chỉ định của bác sĩ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng:
- Nếu dùng đều đặn, PrEP có thể giảm đến 99% nguy cơ lây nhiễm HIV khi quan hệ tình dục.
- Với người tiêm chích ma túy, hiệu quả giảm nguy cơ lây nhiễm khoảng 74%.
- Đặc biệt, một số nghiên cứu còn cho thấy chưa có trường hợp nam quan hệ tình dục đồng giới nào trên thế giới bị nhiễm HIV khi đang sử dụng PrEP đúng theo hướng dẫn.
Tuy nhiên, PrEP không có tác dụng ngay lập tức! Bạn cần uống thuốc đều đặn:
- Ít nhất 7 ngày liên tục để đạt được sự bảo vệ tối đa khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
- Khoảng 21 ngày liên tục để đạt được sự bảo vệ tối đa khi tiêm chích hoặc quan hệ tình dục qua đường âm đạo.
Ưu và Nhược Điểm của Liệu Pháp PrEP – Điều Gì Cần Cân Nhắc?
Trước khi quyết định sử dụng PrEP, hãy cùng xem xét các ưu và nhược điểm sau:
|
Ưu điểm |
Nhược điểm |
|
Hiệu quả cao trong phòng ngừa nhiễm HIV nếu dùng thường xuyên. |
Giá thành có thể cao nếu không có bảo hiểm. |
|
Bảo vệ cả người dùng và bạn tình khỏi lây truyền HIV. |
Cần duy trì uống thuốc mỗi ngày. |
|
Cách dùng đơn giản: chỉ 1 viên/ngày. |
Phải xét nghiệm HIV định kỳ (ít nhất 3 tháng/lần). |
|
Có thể có tác dụng phụ (thường nhẹ và hết trong 1-2 tuần, nhưng cũng có trường hợp hiếm gặp nghiêm trọng). |
|
|
Không phù hợp với người mắc bệnh thận nghiêm trọng hoặc có tiền sử viêm gan B (có thể khiến bệnh viêm gan B bùng phát khi ngừng thuốc, cần theo dõi chức năng gan). |
|
|
PrEP không ngăn ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) khác như lậu, giang mai, sùi mào gà, viêm gan B, C… Vì vậy, việc sử dụng bao cao su đúng cách vẫn cực kỳ quan trọng. |
Dùng PrEP Có An Toàn Không? Tác Dụng Phụ Nào Cần Lưu Ý?
Nhìn chung, thuốc Truvada và Descovy khá an toàn. Tuy nhiên, một số người có thể gặp các tác dụng phụ. Những tác dụng phụ phổ biến thường nhẹ và tự hết trong 1-2 tuần đầu sử dụng, bao gồm:
- Tiêu chảy.
- Mệt mỏi.
- Đau đầu.
- Buồn nôn, nôn.
- Chóng mặt nhẹ.
Trong những trường hợp hiếm gặp hơn, có thể xuất hiện các tác dụng phụ nghiêm trọng như:
- Phát ban (phản ứng dị ứng).
- Vấn đề về gan và thận.
- Tình trạng viêm gan B nặng hơn nếu ngừng thuốc đột ngột.
- Nhiễm axit lactic (quá nhiều axit lactic trong máu).
Nếu bạn gặp bất kỳ phản ứng dị ứng hoặc tác dụng phụ nghiêm trọng nào khi dùng PrEP, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất.
PrEP là một công cụ mạnh mẽ trong phòng ngừa HIV, nhưng nó không phải là giải pháp duy nhất và không thay thế được việc sử dụng bao cao su đúng cách. Điều quan trọng nhất là bạn cần được tư vấn và chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo PrEP phù hợp, an toàn và hiệu quả với tình trạng sức khỏe của mình.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về PrEP, muốn xét nghiệm HIV hoặc cần được tư vấn về sức khỏe tình dục, đừng ngần ngại liên hệ với Phòng khám Đa khoa Olympia. Chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ chăm sóc sức khỏe công bằng và tận tâm.
Câu hỏi thường gặp
PrEP có bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác không?
- Giải đáp: Đây là một câu hỏi rất quan trọng! Bạn cần nhớ rằng, PrEP chỉ có tác dụng dự phòng lây nhiễm HIV, chứ không bảo vệ bạn khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) khác như lậu, giang mai, sùi mào gà, chlamydia, hay viêm gan B, C… Vì vậy, dù đang dùng PrEP, bạn vẫn cần phải sử dụng bao cao su đúng cách và thường xuyên khi quan hệ tình dục để bảo vệ bản thân và bạn tình khỏi các STI khác nhé.
Nếu lỡ quên uống một liều PrEP thì phải làm sao?
- Giải đáp: Việc uống PrEP đều đặn là cực kỳ quan trọng để duy trì hiệu quả bảo vệ. Nếu bạn lỡ quên một liều, hãy uống ngay khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu thời điểm nhớ ra gần với liều tiếp theo (ví dụ: chỉ còn vài giờ nữa là đến giờ uống liều kế tiếp), hãy bỏ qua liều đã quên và chỉ uống liều kế tiếp đúng giờ như bình thường. Tuyệt đối không uống gấp đôi liều để bù lại liều đã quên. Nếu bạn thường xuyên quên thuốc, hãy trao đổi với bác sĩ để tìm ra giải pháp phù hợp hoặc cân nhắc lại phác đồ điều trị.
Tôi cần dùng PrEP trong bao lâu?
- Giải đáp: Thời gian bạn cần sử dụng PrEP phụ thuộc vào tình hình và nguy cơ lây nhiễm HIV của bạn. PrEP được khuyến cáo sử dụng liên tục và kéo dài, miễn là bạn vẫn nằm trong nhóm đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HIV cao. Việc ngừng PrEP đột ngột hoặc không theo hướng dẫn có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ và tăng nguy cơ lây nhiễm. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định thời gian dùng PrEP phù hợp nhất với mình nhé.
Làm sao để biết mình có nguy cơ cao và cần dùng PrEP?
- Giải đáp: Việc xác định nguy cơ và có cần dùng PrEP hay không cần được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa. Bạn có thể thuộc nhóm nguy cơ cao nếu:
- Có bạn tình nhiễm HIV (đặc biệt là khi bạn tình chưa điều trị ARV ổn định hoặc tải lượng virus chưa dưới ngưỡng phát hiện).
- Có quan hệ tình dục không an toàn (không dùng bao cao su thường xuyên).
- Có nhiều bạn tình.
- Đã từng mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục trong 6 tháng gần đây.
- Tiêm chích ma túy hoặc dùng chung kim tiêm. Cách tốt nhất để biết mình có phù hợp với PrEP hay không là đến thăm khám tại các cơ sở y tế có cung cấp dịch vụ PrEP.
Chi phí sử dụng PrEP có cao không, và có được hỗ trợ không?
- Giải đáp: Chi phí thuốc PrEP (như Truvada hay Descovy) có thể là một mối lo ngại với nhiều người nếu không có bảo hiểm hoặc các chương trình hỗ trợ. Tuy nhiên, hiện nay, tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác, đã có nhiều chương trình hỗ trợ, hoặc thuốc PrEP được cung cấp với mức giá ưu đãi thông qua các dự án cộng đồng nhằm tăng cường khả năng tiếp cận. Để biết chính xác về chi phí và các chương trình hỗ trợ hiện có, bạn nên liên hệ trực tiếp với các phòng khám, trung tâm y tế chuyên về HIV/AIDS.
Nguồn tham khảo:
- [1] Vinmec, “Thuốc chống lây nhiễm PrEP là thuốc được chỉ định dùng 1 lần/ ngày để ngăn ngừa sự phát triển của virus HIV.”
- [2] Vinmec, “Dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV mà chúng ta quen gọi là PrEP là một chiến lược mới điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV đối với những người chưa nhiễm HIV, biện pháp này có khả năng giảm nguy cơ lây nhiễm tới 90%.”
