Cơ tim phì đại là gì và tại sao nó lại nguy hiểm?

Tổng quan về bệnh cơ tim phì đại

Cơ tim phì đại là một bệnh lý thuộc nhóm bệnh của cơ tim. Trong bệnh này, thành thất trái của tim, đặc biệt là vách liên thất, dày lên bất thường mà không do các yếu tố khác như tăng huyết áp kéo dài. Sự dày lên này có thể gây ra suy chức năng tim, cản trở dòng máu ra khỏi thất trái và dẫn đến các rối loạn nhịp tim nguy hiểm.

Nguyên nhân gây bệnh cơ tim phì đại

Bệnh cơ tim phì đại chủ yếu xuất phát từ các yếu tố di truyền. Đa số các trường hợp là do đột biến gen liên quan đến protein cấu trúc cơ tim, đặc biệt là đột biến gen mã hóa chuỗi nặng myosin – một loại protein đóng vai trò quan trọng trong sự co bóp của tim. Khi có sự đột biến ở các gen này, các sợi cơ tim trở nên bất thường, dẫn đến sự dày lên bất thường của các thành cơ tim, đặc biệt là vách liên thất.

Ngoài chuỗi nặng myosin, các đột biến di truyền khác cũng có thể xảy ra ở các gen mã hóa protein điều hòa sự co bóp của cơ tim, bao gồm gen mã hóa troponin T, troponin I, và tropomyosin. Những đột biến này không chỉ ảnh hưởng đến sự co bóp của cơ tim mà còn làm tăng nguy cơ phát sinh các rối loạn nhịp tim nguy hiểm, có thể dẫn đến đột tử.

Bệnh cơ tim phì đại thường được di truyền theo kiểu gen trội, tức là chỉ cần một bản sao gen bị đột biến từ cha hoặc mẹ là đủ để gây bệnh. Điều này có nghĩa là nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh cơ tim phì đại, con cái sẽ có 50% nguy cơ di truyền bệnh.

Trong một số ít trường hợp, bệnh cơ tim phì đại có thể không do yếu tố di truyền mà xuất hiện một cách tự phát do đột biến mới ở các gen liên quan đến cơ tim. Tuy nhiên, đây là những trường hợp rất hiếm gặp. Ngoài yếu tố di truyền, các nguyên nhân khác như tăng huyết áp kéo dài hay các bệnh lý tim mạch khác không được coi là nguyên nhân trực tiếp gây ra cơ tim phì đại, mà chỉ có thể góp phần làm tình trạng bệnh nặng thêm.

Vì lý do di truyền mạnh mẽ, việc sàng lọc và tầm soát gen trong các gia đình có tiền sử bệnh cơ tim phì đại là rất quan trọng để phát hiện bệnh sớm và có phương pháp điều trị kịp thời.

Triệu chứng bệnh cơ tim phì đại

Bệnh có thể diễn ra âm thầm và không có triệu chứng rõ rệt. Nhiều trường hợp được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe định kỳ hoặc qua tầm soát trong gia đình có người mắc bệnh. Tuy nhiên, khi có triệu chứng, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu sau:

• Mệt mỏi: Do tim giãn ra kém, dẫn đến giảm lượng máu tuần hoàn, gây ra cảm giác mệt mỏi.
• Đau ngực: Tim phải làm việc quá mức và không nhận đủ máu, đặc biệt là ở thì tâm trương.
• Trống ngực và ngất: Rối loạn nhịp tim hoặc tắc nghẽn dòng máu từ thất trái có thể gây ra những cơn ngất.
• Đột tử: Có thể xảy ra do các rối loạn nhịp thất nguy hiểm hoặc tắc nghẽn đường ra thất trái.

Nên đi khám ngay nếu có các dấu hiệu liên quan đến bệnh cơ tim phì đại:

Nếu bạn hoặc người thân gặp bất kỳ triệu chứng nào trong bảng này, hãy đến khám ngay tại cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Đối tượng nguy cơ mắc bệnh cơ tim phì đại

Bệnh cơ tim phì đại chủ yếu có yếu tố di truyền mạnh mẽ, do đó những người có tiền sử gia đình mắc bệnh này được coi là đối tượng có nguy cơ cao. Nếu một trong hai cha mẹ mắc bệnh cơ tim phì đại, con cái sẽ có nguy cơ mang gen bệnh với tỷ lệ lên đến 50%. Điều này là do bệnh thường di truyền theo cơ chế trội, có nghĩa là chỉ cần một bản sao của gen bị đột biến là đủ để gây bệnh.

Không chỉ những người có cha mẹ mắc bệnh mới có nguy cơ, mà những người có người thân khác như anh chị em, ông bà mắc bệnh cũng có thể nằm trong nhóm nguy cơ. Bệnh cơ tim phì đại thường xuất hiện ở nhiều thành viên trong cùng một gia đình, cho thấy sự liên quan chặt chẽ với các đột biến gen di truyền qua các thế hệ.

Ngoài yếu tố di truyền, các yếu tố khác cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh, mặc dù hiếm gặp. Các yếu tố này bao gồm:

• Tuổi tác: Bệnh cơ tim phì đại thường được chẩn đoán ở độ tuổi trưởng thành, nhưng nó cũng có thể xuất hiện ở trẻ em hoặc người cao tuổi.
• Giới tính: Mặc dù bệnh có thể ảnh hưởng đến cả nam và nữ, một số nghiên cứu cho thấy nam giới có thể bị bệnh với tỷ lệ cao hơn.
• Tập luyện thể thao cường độ cao: Mặc dù không phải là nguyên nhân chính, việc tham gia vào các hoạt động thể thao cường độ cao, đặc biệt ở những người có khuynh hướng di truyền, có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng và nguy cơ biến chứng của bệnh.

Những người thuộc nhóm nguy cơ cao nên thực hiện tầm soát định kỳ, bao gồm siêu âm tim và xét nghiệm di truyền, đặc biệt nếu gia đình có tiền sử bệnh cơ tim phì đại hoặc các vấn đề tim mạch khác. Việc phát hiện sớm có thể giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và giảm thiểu các nguy cơ nghiêm trọng như rối loạn nhịp tim hoặc đột tử.

Phòng ngừa bệnh cơ tim phì đại

1. Tầm soát và phát hiện sớm

Việc tầm soát đóng vai trò rất quan trọng đối với những người có tiền sử gia đình mắc bệnh cơ tim phì đại. Những người có cha mẹ hoặc người thân trong gia đình mắc bệnh nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe tim mạch để phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh. Các phương pháp chẩn đoán như siêu âm tim, điện tâm đồ, và xét nghiệm gen có thể giúp phát hiện những bất thường ở tim trước khi bệnh tiến triển nặng.

• Xét nghiệm di truyền: Trong trường hợp gia đình có người mắc bệnh, xét nghiệm di truyền có thể xác định sự hiện diện của các đột biến gen liên quan, giúp phát hiện sớm bệnh ở giai đoạn chưa có triệu chứng.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Người có nguy cơ cao nên thực hiện siêu âm tim định kỳ để theo dõi tình trạng của cơ tim và phát hiện bất kỳ dấu hiệu dày thành tim nào.

2. Chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh

Mặc dù không thể ngăn ngừa bệnh do yếu tố di truyền, duy trì một lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng cân đối có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng tim mạch.

• Chế độ ăn ít muối: Giảm lượng muối trong chế độ ăn uống giúp kiểm soát huyết áp, giảm gánh nặng lên tim. Cao huyết áp có thể làm tăng nguy cơ biến chứng ở những người mắc bệnh cơ tim phì đại.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt: Những thực phẩm này chứa nhiều chất xơ, vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe tim mạch. Đặc biệt, kali trong trái cây có thể giúp điều chỉnh nhịp tim và giảm nguy cơ rối loạn nhịp tim.
• Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa và cholesterol: Các thực phẩm giàu chất béo bão hòa như thịt đỏ, đồ chiên rán có thể làm tăng cholesterol xấu (LDL), dẫn đến các vấn đề tim mạch khác như xơ vữa động mạch, làm tình trạng cơ tim phì đại trở nên nghiêm trọng hơn.
• Bổ sung Omega-3: Omega-3 có trong cá béo (như cá hồi, cá thu) giúp giảm viêm, cải thiện sức khỏe tim mạch và có thể hỗ trợ trong việc ngăn ngừa rối loạn nhịp tim.

3. Duy trì hoạt động thể chất vừa phải

Tập thể dục đều đặn là cách tốt để duy trì sức khỏe tim mạch, tuy nhiên, người mắc bệnh cơ tim phì đại cần thận trọng khi lựa chọn hình thức vận động:

• Tập luyện vừa phải: Hoạt động thể chất vừa phải như đi bộ, yoga, hoặc bơi lội có thể giúp cải thiện chức năng tim mà không gây căng thẳng quá mức cho tim.
• Tránh các hoạt động gắng sức: Người mắc bệnh cơ tim phì đại hoặc có nguy cơ cao nên tránh tham gia các hoạt động thể thao cường độ cao như chạy marathons, nâng tạ nặng, hoặc các môn thể thao đối kháng, vì chúng có thể làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim và đột tử.

4. Kiểm soát căng thẳng

Căng thẳng kéo dài có thể gây áp lực lên hệ tim mạch và làm trầm trọng thêm tình trạng cơ tim phì đại. Vì vậy, việc kiểm soát căng thẳng là điều quan trọng:

• Thực hành thiền định, yoga, và các bài tập hít thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng và duy trì sự cân bằng trong hệ thần kinh tim mạch.
• Ngủ đủ giấc cũng rất cần thiết cho sức khỏe tim mạch, giúp cơ thể hồi phục và giảm thiểu nguy cơ rối loạn nhịp tim.

5. Theo dõi và quản lý các bệnh lý liên quan

Bệnh cơ tim phì đại có thể phức tạp hơn nếu đi kèm với các bệnh lý khác như cao huyết áp, đái tháo đường, hoặc các vấn đề về cholesterol. Do đó, quản lý tốt các bệnh lý này cũng là một cách để giảm nguy cơ biến chứng.

• Kiểm soát huyết áp: Việc duy trì huyết áp ổn định là rất quan trọng đối với những người mắc bệnh cơ tim phì đại, vì cao huyết áp có thể làm tăng gánh nặng lên tim.
• Quản lý đái tháo đường: Nếu mắc bệnh đái tháo đường, cần kiểm soát tốt đường huyết thông qua chế độ ăn uống và thuốc men để giảm thiểu nguy cơ biến chứng tim mạch.

6. Tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ

Đối với những người đã được chẩn đoán mắc bệnh cơ tim phì đại, việc tuân thủ phác đồ điều trị, sử dụng thuốc đúng cách và thường xuyên tái khám theo lịch hẹn là rất quan trọng để kiểm soát bệnh. Một số loại thuốc có thể giúp cải thiện chức năng tim và ngăn ngừa các rối loạn nhịp nguy hiểm.

Phòng khám Đa khoa Olympia Nha Trang khuyến cáo những người có nguy cơ cao hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh cơ tim phì đại nên thực hiện các biện pháp tầm soát và duy trì lối sống lành mạnh để phòng ngừa biến chứng. Hãy đến với chúng tôi để được tư vấn và thăm khám chuyên sâu về sức khỏe tim mạch.

Các biện pháp chẩn đoán bệnh cơ tim phì đại

Tại Phòng khám Đa khoa Olympia, các phương pháp chẩn đoán tiên tiến có thể được áp dụng để phát hiện bệnh cơ tim phì đại:

• Siêu âm doppler tim: Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh. Bệnh được xác định khi cơ tim dày trên 15mm mà không có nguyên nhân rõ ràng.
• Điện tâm đồ (ECG): Giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường như dày thất trái, rối loạn nhịp tim, hoặc các hội chứng nhịp nhanh nguy hiểm.
• Cộng hưởng từ tim (MRI): Giúp xác định các vùng cơ tim bị tổn thương và mức độ dày của thành tim.
• Holter điện tâm đồ: Để theo dõi các rối loạn nhịp tim nguy hiểm như nhịp nhanh thất, yếu tố dẫn đến nguy cơ đột tử.

Các biện pháp điều trị bệnh cơ tim phì đại

Bệnh cơ tim phì đại đòi hỏi một phương pháp điều trị toàn diện và cá nhân hóa dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân. Tại Phòng khám Đa khoa Olympia Nha Trang, chúng tôi áp dụng nhiều phương pháp điều trị từ nội khoa đến can thiệp ngoại khoa, nhằm giảm triệu chứng, kiểm soát biến chứng, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

1. Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa là phương pháp cơ bản và quan trọng đối với bệnh nhân cơ tim phì đại, đặc biệt là ở giai đoạn bệnh chưa quá nghiêm trọng. Mục tiêu chính là kiểm soát triệu chứng và ngăn chặn sự phát triển của bệnh.

• Thuốc chẹn beta giao cảm: Đây là loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất cho bệnh nhân cơ tim phì đại. Thuốc chẹn beta giúp làm giảm tần số tim và nhu cầu oxy của cơ tim, từ đó cải thiện khả năng giãn nở của cơ tim và giảm tình trạng tắc nghẽn. Một số loại thuốc thường được sử dụng là metoprolol và atenolol. Chúng có tác dụng giảm triệu chứng như đau ngực, trống ngực và mệt mỏi.

• Thuốc chẹn kênh canxi (Verapamil, Diltiazem): Nếu bệnh nhân không dung nạp thuốc chẹn beta hoặc có chống chỉ định với chúng, thuốc chẹn kênh canxi sẽ là sự lựa chọn thay thế. Loại thuốc này giúp giãn cơ tim và cải thiện lưu lượng máu qua tim. Ngoài ra, chúng có tác dụng giảm triệu chứng đau ngực và trống ngực.

• Tránh sử dụng các thuốc giãn mạch: Các thuốc như nitroglycerin, ức chế PDE-5, và thuốc ức chế men chuyển có thể làm giãn mạch, gây ra sự sụt giảm đột ngột huyết áp và làm nặng thêm tình trạng tắc nghẽn dòng máu trong bệnh cơ tim phì đại. Vì vậy, các thuốc này cần được sử dụng rất thận trọng hoặc tránh sử dụng ở những bệnh nhân có tắc nghẽn nghiêm trọng.

• Thận trọng khi sử dụng lợi tiểu: Lợi tiểu có thể gây giảm thể tích máu đột ngột, dẫn đến giảm lượng máu đổ đầy vào tim, làm tình trạng tắc nghẽn trở nên tồi tệ hơn. Việc sử dụng lợi tiểu chỉ nên được cân nhắc kỹ lưỡng và thường chỉ sử dụng trong các trường hợp bệnh nhân bị suy tim kèm theo.

• Chống đông máu: Đối với bệnh nhân cơ tim phì đại có rung nhĩ kèm theo, việc sử dụng thuốc chống đông như Warfarin hoặc các thuốc chống đông mới (NOACs) có thể giúp ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ do cục máu đông hình thành.

2. Điều trị ngoại khoa và can thiệp

Khi tình trạng tắc nghẽn trở nên nghiêm trọng, và bệnh nhân không đáp ứng với điều trị nội khoa, các biện pháp can thiệp ngoại khoa có thể được xem xét để giảm bớt tình trạng dày thành tim và cải thiện lưu lượng máu.

• Đốt cồn vách liên thất: Đây là một phương pháp ít xâm lấn, trong đó một lượng nhỏ ethanol (cồn) được tiêm trực tiếp vào động mạch cấp máu cho phần vách liên thất dày. Cồn sẽ làm hoại tử mô dày lên này, giúp giảm độ dày của vách và giảm tắc nghẽn dòng máu ra khỏi tim. Phương pháp này thường được xem xét cho những bệnh nhân không đủ điều kiện để phẫu thuật mở.

• Phẫu thuật cắt bỏ phần vách dày (Myectomy): Đây là một phẫu thuật mở ngực, trong đó các bác sĩ sẽ loại bỏ phần mô cơ tim dày ở vách liên thất để giảm tắc nghẽn. Phương pháp này đặc biệt hữu ích cho những bệnh nhân có tắc nghẽn đường ra thất trái nặng, không đáp ứng với điều trị nội khoa. Myectomy được xem là phương pháp điều trị hiệu quả lâu dài cho những trường hợp tắc nghẽn nghiêm trọng.

3. Cấy máy tạo nhịp và máy khử rung tim (ICD)

Những bệnh nhân có nguy cơ cao bị rối loạn nhịp thất (như nhịp nhanh thất hoặc rung thất), vốn có thể gây ra đột tử, sẽ được chỉ định cấy máy ICD.

• Máy khử rung tim (ICD): Thiết bị này được cấy dưới da và kết nối với tim qua các dây điện cực. Nó có khả năng theo dõi nhịp tim liên tục và sẽ phát ra sốc điện để khử rung nếu phát hiện nhịp tim bất thường nguy hiểm, ngăn ngừa đột tử do rối loạn nhịp thất.

• Máy tạo nhịp tim: Đối với một số trường hợp, đặc biệt là những bệnh nhân có nhịp tim quá chậm hoặc bị bloc nhĩ-thất, máy tạo nhịp sẽ được cấy để đảm bảo nhịp tim ổn định và đều đặn, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.

4. Theo dõi và quản lý lâu dài

Sau khi điều trị, việc theo dõi thường xuyên là vô cùng quan trọng để đảm bảo bệnh nhân đáp ứng tốt với phác đồ điều trị và phát hiện sớm các biến chứng tiềm tàng. Bệnh nhân cần tái khám định kỳ, thực hiện các kiểm tra như siêu âm tim, điện tâm đồ, và Holter điện tâm đồ để theo dõi tình trạng tim mạch. Bên cạnh đó, việc điều chỉnh lối sống, dinh dưỡng và quản lý căng thẳng cũng rất quan trọng để duy trì sức khỏe tim mạch tốt nhất.

Phòng khám Đa khoa Olympia Nha Trang khuyến cáo người bệnh và gia đình có tiền sử bệnh cơ tim phì đại nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.