CẨN TRỌNG VỚI TRIỆU CHỨNG TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY THỰC QUẢN (GERD) – NHẬN BIẾT SỚM ĐỂ ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

Bác sĩ Trần Nguyễn Nhật Huy, chuyên gia CK II tại Phòng Khám Đa Khoa Olympia – Nha Trang, chia sẻ về triệu chứng và cách nhận biết sớm bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) để có biện pháp điều trị kịp thời và hiệu quả.

Hiểu rõ về bệnh trào ngược dạ dày thực quản:

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng khi các chất từ dạ dày trào ngược vào thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và có thể gây tổn thương cho thực quản, hầu họng và đường hô hấp. Các triệu chứng thường gặp nhất của bệnh này là cảm giác ợ nóng và trớ.

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản, hay còn gọi là GERD (Gastroesophageal reflux disease), thường xảy ra ở người lớn, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ nhỏ. Thống kê từ MSD cho thấy khoảng 10-20% người lớn đã từng gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày thực quản ít nhất một lần trong đời.

Nguyên nhân chính của bệnh này là sự suy giảm chức năng hoạt động của cơ thắt thực quản dưới, thường do ảnh hưởng của thực phẩm. Để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày, việc hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm như thức ăn nhiều mỡ, chocolate, cafein, thức uống có gas, và rượu bia là cực kỳ quan trọng.

Các cấp độ của bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Có 5 cấp độ của bệnh trào ngược dạ dày thực quản, mỗi cấp độ tương ứng với mức độ nghiêm trọng tăng dần:

1. Cấp độ 0: Trong cấp độ này, lượng acid trào ngược lên thực quản không đủ nhiều để gây tổn thương hoặc viêm loét. Triệu chứng của người bệnh ở cấp độ này không rõ ràng, có thể bị nhầm lẫn với hiện tượng sinh lý thông thường.
2. Cấp độ A: Đây là cấp độ phổ biến nhất, chiếm 90% trường hợp của bệnh. Thực quản bị tổn thương nhẹ do acid, gây ra những triệu chứng như cảm giác nóng rát xương ức, ợ chua, và cảm giác nghẹn khi nuốt thức ăn, nhưng không gây ra nhiều trở ngại.
3. Cấp độ B: Người bệnh có triệu chứng rõ ràng hơn như khó nuốt, cảm giác nghẹn khi nuốt thức ăn do thực quản bị viêm nhiễm. Niêm mạc thực quản có những vết trợt trên chiều dài trên 5mm, có thể tập trung hoặc phân tán trên niêm mạc dạ dày và thực quản.
4. Cấp độ C: Thực quản tiếp xúc liên tục với acid trào ngược nhiều, dẫn đến việc hình thành vết loét và thậm chí gây ra Barrett thực quản. Người bệnh có những triệu chứng nghiêm trọng hơn như ợ nóng, khó nuốt, buồn nôn hoặc nôn ra máu, và đau tức vùng ngực.
5. Cấp độ D: Ở cấp độ này, tổn thương ở thực quản đã lan rộng. Triệu chứng trào ngược dạ dày ở cấp độ C xuất hiện thường xuyên và liên tục, gây ra sự suy giảm sức khỏe thể chất. Đây cũng là giai đoạn dễ phát triển thành ung thư nhất.

Triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Triệu chứng phổ biến của bệnh trào ngược dạ dày thực quản thường bao gồm ợ nóng và ợ trớ, tuy nhiên, còn có những dấu hiệu lâm sàng khác giúp nhận biết bệnh một cách chính xác hơn. Để tránh sự nhầm lẫn với hiện tượng sinh lý bình thường và để có thể thăm khám và điều trị kịp thời, quan trọng là hiểu rõ những triệu chứng này.

1. Ợ nóng và ợ trớ: Là những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Đây thường là cảm giác chát hoặc chua trong miệng, có thể kèm theo cảm giác nóng rát sau xương ức, thường xuất hiện sau khi ăn hoặc cúi người ra trước.
2. Buồn nôn và nôn: Cảm giác buồn nôn thường xuất hiện sau khi ăn quá no hoặc khi nằm ngay sau bữa ăn. Nôn có thể đi kèm với cảm giác nghẹn ở cổ, gây ra khó chịu.
3. Đắng miệng và hôi miệng: Do dịch mật và acid trào ngược lên thực quản. Cảm giác đắng và mùi hôi trong miệng thường xuất hiện do sự rối loạn của van môn vị.
4. Đau tức vùng thượng vị: Cảm giác co thắt hoặc đè nén ở ngực và các vùng xung quanh, thường do acid gây kích thích lên các sợi thần kinh trên niêm mạc thực quản.
5. Miệng tiết nước bọt nhiều: Là dấu hiệu phản xạ của cơ thể để trung hòa acid trong dạ dày khi trào ngược.
6. Khó nuốt: Thường xảy ra khi thực quản bị tổn thương nặng do tiếp xúc liên tục với acid.
7. Khàn giọng và ho: Có thể xuất hiện do sự tổn thương của dây thanh quản.

Bên cạnh những dấu hiệu trên, còn có một số triệu chứng khác như suy dinh dưỡng ở trẻ em hoặc tái phát các bệnh liên quan đến tai mũi họng, thanh quản, hoặc phế quản ở người lớn. Việc nhận biết và điều trị sớm sẽ giúp hạn chế các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Khi nào nên đi khám?

Chẩn đoán trào ngược dạ dày

Khi bạn đã nhận biết được bệnh thông qua những triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản, quy trình chẩn đoán tại Phòng Khám Đa Khoa Olympia sẽ bao gồm:

1. Nội soi tiêu hóa trên: Đây là phương pháp chẩn đoán tình trạng viêm thực quản, loét, xuất huyết và hẹp thực quản. Kết quả nội soi sẽ đánh giá độ dài và phạm vi tổn thương của thực quản, giúp phân loại trạng thái trào ngược dạ dày.
2. Chụp X Quang thực quản: Chụp X quang được thực hiện khi cần đánh giá hình ảnh về teo hẹp, loét hoặc thoát vị hoành của thực quản.
3. Đo áp lực nhu động thực quản: Phương pháp này đánh giá chức năng cơ thắt thực quản dưới và các cơ thắt khác của thực quản, giúp loại trừ các rối loạn vận động thực quản hiếm gặp.
4. Đo pH, trở kháng thực quản 24H: Đây được coi là tiêu chuẩn chẩn đoán hàng đầu để xác định tình trạng trào ngược dạ dày thực quản, dựa trên số lượng trào ngược acid và pH trong 24 giờ.

Phòng khám sẽ tập trung vào bệnh sử và dấu hiệu lâm sàng để xác định được tình trạng trào ngược dạ dày của bạn. Khi có các triệu chứng như đau tức ngực, ợ nóng và ợ trớ, bạn nên đến Phòng Khám Đa Khoa Olympia để được khám và chẩn đoán chính xác.

Tác hại của trào ngược dạ dày thực quản

1. Viêm, loét thực quản: Dịch dạ dày trào lên thực quản thường xuyên gây tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến viêm. Người bệnh có thể gặp khó khăn khi nuốt, cảm giác đau khi nuốt, và đau phía sau xương ức khi ăn uống. Triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn, ói mửa, và mất cảm giác thèm ăn.
2. Hẹp thực quản: Xơ hóa thực quản do viêm có thể làm thực quản co rút và hẹp lại.
3. Barrett thực quản (tiền ung thư thực quản): Đây là tình trạng biến đổi màu sắc của các tế bào lót ở vùng thấp thực quản, do tiếp xúc lặp đi lặp lại với axit dạ dày. Barrett thực quản là một biến chứng hiếm gặp của trào ngược dạ dày.
4. Ung thư thực quản: Trào ngược dạ dày có thể dẫn đến Barrett thực quản và gây ra ung thư thực quản, một biến chứng nghiêm trọng. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng như nuốt nghẹn, trớ, đau sau xương ức, khàn tiếng, ho khạc, và hội chứng nhiễm trùng. Ngoài ra, một số bệnh nhân có thể trải qua sự giảm cân nhanh chóng, suy dinh dưỡng, và các vấn đề về da như da sạm, khô, và nếp nhăn.
5. Biến chứng khác: Một lượng nhỏ dịch axit trào lên có thể gây ra viêm họng, viêm mũi xoang, viêm phế quản, hoặc viêm phổi. Bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng như ho, khò khè, và khàn tiếng. Ngoài ra, trào ngược dạ dày cũng có thể gây mòn răng, viêm tai, và viêm tuyến giáp.

Chế độ ăn uống cho người bị trào ngược dạ dày thực quản

1. Thực phẩm kiềm: Chọn các loại thực phẩm kiềm như bánh mì, bột yến mạch, và đậu để trung hòa axit dạ dày và giảm tổn thương cho niêm mạc dạ dày.
2. Hạn chế thực phẩm kích thích axit: Tránh các loại thực phẩm gây kích thích tiết axit như hoa quả có hàm lượng axit cao (chanh, cam, dứa), nước có ga, thức ăn cay, nóng, và chocolate.
3. Kiêng rượu bia, cà phê, thuốc lá: Hạn chế hoặc tránh các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, và thuốc lá, vì chúng có thể kích thích tiết axit và gây tổn thương niêm mạc dạ dày.
4. Kiểm soát lượng thức ăn và thời gian ăn uống: Không ăn quá no, không ăn quá muộn vào buổi tối, không cúi quá lâu sau khi ăn, và không nằm ngay sau khi ăn. Hạn chế uống nước quá nhiều trong khi ăn và nằm trong vòng 2 giờ sau khi ăn. Ngủ nằm đầu cao 15 cm so với chân có thể giúp hạn chế trào ngược dạ dày.
5. Giảm cân nếu cần thiết: Nếu có thừa cân hoặc béo phì, giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm triệu chứng trào ngược.
6. Lựa chọn thực phẩm phù hợp:
   • Bánh mì, bột yến mạch: Giúp giảm lượng axit trong dạ dày và giữ cho hệ tiêu hóa ổn định.
   • Đậu: Bao gồm đậu Hà Lan, đậu xanh, và đậu đỏ, chúng giàu chất xơ và amino acid, hỗ trợ tiêu hóa và giảm axit dạ dày.
   • Đạm dễ tiêu: Thịt thăn lợn, thịt ngan, và thịt lưỡi lợn là các lựa chọn tốt giúp trung hòa axit và giảm triệu chứng của trào ngược dạ dày.
   • Sữa chua: Giúp cải thiện tiêu hóa và chứa men vi sinh có lợi, tuy nhiên nên tránh ăn khi đói.
7. Nghệ & mật ong: Nghệ và mật ong không chỉ là gia vị phổ biến mà còn có khả năng hỗ trợ điều trị cho người bị trào ngược dạ dày thực quản.

Khi điều chỉnh chế độ ăn uống không cải thiện được triệu chứng, việc sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật có thể cần thiết. Hãy thảo luận với bác sĩ để chọn phương pháp điều trị phù hợp với nguyên nhân và biểu hiện của bệnh.

Mẫu thực đơn 7 ngày cho người bị trào ngược dạ dày thực quản

Ngày 1:

• Sáng: Bánh mì nướng kèm trứng chiên không dầu. Nước uống: Nước lọc hoặc nước chanh không đường.
• Trưa: Cơm trắng, canh cà rốt nấu thịt bằm, rau muống xào tỏi. Nước uống: Nước lọc hoặc nước cam tươi không đường.
• Tối: Canh chua cá hồi, cơm trắng, dưa leo muối. Nước uống: Nước lọc hoặc nước lúa mạch không đường.

Ngày 2:

• Sáng: Bánh mì nướng ăn kèm jambon không mỡ, cà chua. Nước uống: Nước lọc hoặc nước bưởi không đường.
• Trưa: Cơm gạo lứt, thịt gà kho gừng, rau bí ngòi xào. Nước uống: Nước lọc hoặc nước dừa không đường.
• Tối: Canh bí đỏ nấu tôm, cơm trắng, đậu hủ chiên. Nước uống: Nước lọc hoặc nước cam không đường.

Ngày 3:

• Sáng: Cháo lúa mạch hạt sen nấu với nước dừa. Nước uống: Nước lọc hoặc nước lựu không đường.
• Trưa: Cơm gạo nếp, canh bí đỏ nấu thịt bò, dưa cải xào tỏi. Nước uống: Nước lọc hoặc nước táo không đường.
• Tối: Cá hồi hấp sốt me, cơm trắng, rau muống xào. Nước uống: Nước lọc hoặc nước nho không đường.

Ngày 4:

• Sáng: Bánh mì nướng kèm trứng luộc. Nước uống: Nước lọc hoặc nước dừa không đường.
• Trưa: Cơm trắng, canh cải thảo nấu tôm, thịt kho tàu. Nước uống: Nước lọc hoặc nước cam không đường.
• Tối: Canh bí đỏ nấu với tôm, cơm trắng, dưa chuột muối. Nước uống: Nước lọc hoặc nước lúa mạch không đường.

Ngày 5:

• Sáng: Cháo bí đỏ nấu với thịt gà. Nước uống: Nước lọc hoặc nước bưởi không đường.
• Trưa: Cơm gạo nếp, cá rô rim mắm, đậu bắp xào tỏi. Nước uống: Nước lọc hoặc nước chanh không đường.
• Tối: Canh cải bẹ xanh nấu với thịt bò, cơm trắng, dưa hấu. Nước uống: Nước lọc hoặc nước táo không đường.

Ngày 6:

• Sáng: Bánh mì nướng kèm trứng gà chiên không dầu. Nước uống: Nước lọc hoặc nước cam không đường.
• Trưa: Cơm trắng, canh rau ngót nấu thịt ba chỉ, cá hấp. Nước uống: Nước lọc hoặc nước chanh không đường.
• Tối: Canh bí đỏ nấu thịt gà, cơm trắng, dưa leo muối. Nước uống: Nước lọc hoặc nước bưởi không đường.

Ngày 7:

• Sáng: Cháo hạt sen nấu với thịt heo. Nước uống: Nước lọc hoặc nước dừa không đường.
• Trưa: Cơm gạo nếp, canh cải bẹ xanh nấu tôm, thịt kho trứng. Nước uống: Nước lọc hoặc nước chanh không đường.
• Tối: Cá basa chiên giòn, cơm trắng, rau cải ngọt xào tỏi. Nước uống: Nước lọc hoặc nước cam

Lưu ý: Hãy chế biến thực phẩm nhẹ nhàng, tránh sử dụng gia vị và thực phẩm kích thích axit, giữ cho khẩu phần ăn cân đối và đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu không thoải mái nào xuất hiện, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Câu hỏi thường gặp cho bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

1. Câu hỏi: Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

• Câu trả lời: Trào ngược dạ dày thực quản là hiện tượng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác ợ nóng, đau ngực và các triệu chứng khác.

2. Câu hỏi: Triệu chứng chính của trào ngược dạ dày thực quản là gì?

• Câu trả lời: Triệu chứng chính bao gồm đau ngực, ợ nóng, ợ trớ, khó nuốt, và cảm giác nôn mửa.

3. Câu hỏi: Nguyên nhân gây ra trào ngược dạ dày thực quản là gì?

• Câu trả lời: Nguyên nhân có thể bao gồm thói quen ăn uống không lành mạnh, tăng áp lực bên trong dạ dày, hoặc các vấn đề về cơ thắt thực quản.

4. Câu hỏi: Làm thế nào để chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản?

• Câu trả lời: Chẩn đoán thường dựa vào triệu chứng và kết quả của các xét nghiệm như nội soi tiêu hóa hoặc đo pH thực quản.

5. Câu hỏi: Có cách nào để điều trị trào ngược dạ dày thực quản không?

• Câu trả lời: Có, điều trị có thể bao gồm thay đổi lối sống, sử dụng thuốc, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng hơn có thể cần phẫu thuật.

6. Câu hỏi: Lối sống nào là tốt nhất cho người bị trào ngược dạ dày thực quản?

• Câu trả lời: Lối sống lành mạnh, bao gồm ăn uống đủ chất, giảm cân nếu cần, tránh thức ăn kích thích và hạn chế sử dụng rượu và thuốc lá.

7. Câu hỏi: Thực phẩm nào nên tránh khi bị trào ngược dạ dày thực quản?

• Câu trả lời: Nên tránh thức ăn có nhiều axit như đồ chua, đồ cay nồng, rượu, cà phê và đồ ngọt.

8. Câu hỏi: Thực phẩm nào nên ăn nhiều khi bị trào ngược dạ dày thực quản?

• Câu trả lời: Nên ăn các thực phẩm kiềm như rau cải, trái cây, và thực phẩm giàu đạm như thịt không mỡ và đậu.

9. Câu hỏi: Trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra những biến chứng gì?

• Câu trả lời: Có thể gây ra viêm thực quản, loét thực quản, hẹp thực quản, và trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến ung thư thực quản.

10. Câu hỏi: Có cách nào để giảm triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản tại nhà không?

• Câu trả lời: Có thể thực hiện thay đổi lối sống và ăn uống, như nằm nghiêng khi ngủ, tránh ăn trước khi đi ngủ, và giảm cân nếu cần.

11. Câu hỏi: Có cần thiết phải thay đổi khẩu phần ăn uống khi bị trào ngược dạ dày thực quản?

• Câu trả lời: Đúng, việc thay đổi khẩu phần ăn uống có thể giúp giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bị trào ngược dạ dày thực quản.

12. Câu hỏi: Thực đơn hàng ngày nên như thế nào cho người bị trào ngược dạ dày thực quản?

• Câu trả lời: Thực đơn nên bao gồm các thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu đạm, và tránh các thực phẩm kích thích axit như đồ cay, chua, và caffein.