Amip ăn não: Làm thế nào để phòng ngừa và điều trị hiệu quả?

Tổng quan về Amip ăn não

Amip ăn não, còn được biết đến với tên khoa học Naegleria fowleri, là một loại ký sinh trùng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, thường lây nhiễm qua nước ngọt như hồ, sông, hoặc suối nước nóng. Bệnh nhân có thể bị nhiễm khi nước bị ô nhiễm xâm nhập qua đường mũi và sau đó đi tới não, gây tổn thương nghiêm trọng. Đa phần những người bị nhiễm amip này tử vong trong vòng một tuần sau khi nhiễm bệnh.

Mặc dù hàng triệu người tiếp xúc với Naegleria fowleri mỗi năm, chỉ một số ít trong số họ phát triển bệnh. Các nhà khoa học hiện vẫn chưa giải thích được vì sao một số người bị nhiễm bệnh, trong khi những người khác thì không.

Nguyên nhân gây bệnh Amip ăn não

Nguyên nhân chính của bệnh này là do nhiễm amip Naegleria fowleri qua đường mũi khi tiếp xúc với nước ngọt bị ô nhiễm. Amip sẽ di chuyển từ mũi lên não qua dây thần kinh khứu giác, gây tổn thương nghiêm trọng đến não. Bệnh thường xuất hiện vào mùa hè, và nguy cơ nhiễm amip có thể gia tăng khi tham gia các hoạt động dưới nước như bơi lội tại các hồ, sông.

Triệu chứng bệnh Amip ăn não

Sau khi nhiễm Naegleria fowleri, bệnh nhân có thể phát triển bệnh viêm não màng não tiên phát (PAM) với các triệu chứng bao gồm:

• Thay đổi về khứu giác hoặc vị giác
• Sốt cao
• Đau đầu đột ngột và dữ dội
• Cứng cổ
• Buồn nôn và nôn mửa
• Rối loạn thăng bằng
• Co giật, ảo giác
• Hôn mê

Bệnh tiến triển rất nhanh và thường dẫn đến tử vong trong khoảng một tuần nếu không được điều trị kịp thời.

Bảng nội dung về thời điểm nên đi khám khi nghi ngờ nhiễm bệnh amip ăn não:

Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào ở trên, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến các cơ sở y tế, đặc biệt nếu bạn có nguy cơ cao do tiếp xúc với môi trường nước ngọt.

Phương thức lây truyền

Amip Naegleria fowleri không lây từ người sang người và không tồn tại trong các bể bơi được khử trùng đúng cách. Nguy cơ nhiễm bệnh chỉ xuất hiện khi tiếp xúc trực tiếp với nước bị ô nhiễm qua đường mũi.

Đối tượng có nguy cơ nhiễm bệnh

Mặc dù bệnh rất hiếm gặp, nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, bao gồm:

• Tham gia các hoạt động bơi lội tại hồ, sông, hoặc suối nước ngọt, đặc biệt vào mùa hè.
• Nhiệt độ nước ấm là môi trường lý tưởng cho sự phát triển của amip, đặc biệt là ở những nơi có nhiệt độ nước cao trên 35°C.

Phòng ngừa bệnh Amip ăn não

Phòng khám Đa khoa Olympia Nha Trang khuyến nghị một số biện pháp phòng ngừa, bao gồm:

• Tránh bơi lội hoặc lặn ở những vùng nước ngọt và ấm.
• Đeo kẹp mũi khi tham gia các hoạt động dưới nước.
• Tránh khuấy động bùn ở những vùng nước nông và ấm.

Chẩn đoán bệnh Amip ăn não

Để chẩn đoán bệnh, các biện pháp hình ảnh học và xét nghiệm dịch não tủy thường được sử dụng:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Giúp phát hiện sưng và tổn thương trong não.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cho hình ảnh chi tiết của não, giúp phát hiện các tổn thương mô mềm.
• Chọc dò tủy sống: Được thực hiện để phát hiện sự hiện diện của amip trong dịch não tủy.

Điều trị bệnh Amip ăn não

Điều trị bệnh amip ăn não hiện vẫn còn gặp nhiều thách thức, do tỷ lệ tử vong rất cao. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời là yếu tố quan trọng để tăng khả năng sống sót. Biện pháp điều trị chủ yếu bao gồm:

• Sử dụng thuốc kháng nấm amphotericin B để tiêu diệt amip, kết hợp với việc kiểm soát phù não.
• Thuốc miltefosine đang được thử nghiệm như một phương pháp điều trị khẩn cấp, có thể tăng cường khả năng sống sót khi kết hợp với các phương pháp khác.

10 câu hỏi thường gặp về bệnh Amip ăn não

1. Amip ăn não người là gì và tại sao nó lại nguy hiểm?

   • Amip ăn não, tên khoa học là Naegleria fowleri, là một loại ký sinh trùng sống trong nước ngọt. Khi xâm nhập qua đường mũi, amip sẽ di chuyển lên não và gây ra viêm não, phá hủy mô não, dẫn đến tử vong rất nhanh.

2. Amip ăn não lây nhiễm qua đường nào?

   • Amip lây nhiễm qua đường mũi khi tiếp xúc với nước ngọt bị nhiễm ký sinh trùng, đặc biệt là khi bơi lội, lặn hoặc nhảy xuống hồ nước ấm. Nó không lây qua đường uống nước hoặc từ người sang người.

3. Triệu chứng của bệnh amip ăn não là gì?

   • Triệu chứng bao gồm: thay đổi về khứu giác/vị giác, sốt, đau đầu đột ngột, cứng cổ, nhạy cảm với ánh sáng, buồn nôn, mất thăng bằng, nhầm lẫn, buồn ngủ, động kinh, và ảo giác. Triệu chứng tiến triển rất nhanh và gây tử vong trong vòng một tuần.

4. Tại sao chỉ có một số người tiếp xúc với amip Naegleria fowleri bị bệnh trong khi những người khác thì không?

   • Hiện tại, các nhà khoa học chưa lý giải được lý do tại sao một số người bị nhiễm Naegleria fowleri trong khi những người khác không mắc bệnh, dù họ cùng tiếp xúc với amip trong một môi trường.

5. Bệnh amip ăn não có thể phòng ngừa như thế nào?

   • Phòng ngừa bằng cách tránh bơi hoặc nhảy xuống các hồ nước ngọt và ấm, sử dụng kẹp mũi khi phải bơi ở những vùng nước này, và không làm khuấy động trầm tích ở dưới đáy hồ.

6. Những ai có nguy cơ cao mắc bệnh amip ăn não?

   • Người bơi lội trong hồ nước ngọt ấm, đặc biệt là trẻ em và vị thành niên do thời gian tiếp xúc với nước lâu và hoạt động dưới nước nhiều, có nguy cơ cao mắc bệnh.

7. Bệnh amip ăn não được chẩn đoán bằng cách nào?

   • Bệnh được chẩn đoán qua chụp CT hoặc MRI để phát hiện sưng não, hoặc chọc dò tủy sống để tìm ký sinh trùng Naegleria trong dịch não tủy.

8. Hiện nay có phương pháp điều trị nào hiệu quả cho bệnh amip ăn não không?

   • Hiện chưa có phương pháp điều trị tối ưu. Một số thuốc như Amphotericin B, Rifampin, Fluconazole, và Miltefosine đã được sử dụng, nhưng tỷ lệ sống sót vẫn rất thấp và bệnh tiến triển nhanh chóng.

9. Tại sao tỷ lệ tử vong của bệnh nhân mắc amip ăn não lại cao?

   • Tỷ lệ tử vong rất cao (98%) do bệnh tiến triển nhanh, thường được chẩn đoán muộn và không có phác đồ điều trị đặc hiệu cho bệnh này.

10. Các biện pháp an toàn nào cần thực hiện khi bơi ở hồ nước ngọt để tránh nhiễm amip ăn não?

    • Tránh bơi ở những nơi có nước ấm, sử dụng kẹp mũi, và tránh làm khuấy động trầm tích dưới đáy hồ hoặc ao khi bơi.