Ung thư phổi là một trong những căn bệnh ung thư phổ biến và nguy hiểm nhất hiện nay, không chỉ vì mức độ ác tính mà còn bởi sự “thầm lặng” trong biểu hiện. Nhiều người vẫn khỏe mạnh, không có triệu chứng rõ ràng, cho đến khi bệnh đã tiến triển nặng, di căn, và việc điều trị trở nên khó khăn hơn gấp bội.
Vậy đâu là những dấu hiệu đầu tiên cảnh báo căn bệnh nguy hiểm này? Đừng chủ quan với những triệu chứng tưởng chừng như “vặt vãnh”. Hãy lắng nghe cơ thể mình và khám phá 8 dấu hiệu ung thư phổi mà bạn cần nhận biết càng sớm càng tốt.
Ho Kéo Dài Trên 2 Tuần – Đừng Cứ Nghĩ Là “Ho Do Thời Tiết”
Cơn ho dai dẳng kéo dài hơn 2–3 tuần thường bị bỏ qua, nhất là với những người có tiền sử hút thuốc lá hoặc thường xuyên làm việc trong môi trường ô nhiễm như công trường, xưởng sản xuất. Nhiều người thường nghĩ rằng đó chỉ là ho do cảm lạnh, do thay đổi thời tiết hay do viêm họng thông thường.
Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, ho kéo dài là một trong những dấu hiệu sớm nhất nhưng dễ bị xem nhẹ của ung thư phổi. Khi khối u bắt đầu hình thành trong phổi, nó có thể chèn ép hoặc kích thích lớp niêm mạc đường hô hấp, gây ra ho khan hoặc ho có đờm. Nếu khối u phát triển gần phế quản – nơi tập trung nhiều mạch máu – người bệnh thậm chí có thể ho ra máu, hoặc đờm lẫn máu.
Ví dụ: Một bệnh nhân nam 58 tuổi, có tiền sử hút thuốc lá hơn 20 năm, ban đầu chỉ xuất hiện cơn ho khan nhẹ. Ông tự điều trị bằng thuốc ho mua tại nhà thuốc và nghĩ là do cảm cúm thông thường. Sau 4 tuần không khỏi, kèm theo triệu chứng ho ra đờm có vệt máu, ông mới đi khám và phát hiện ung thư phổi giai đoạn II.
Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 75% bệnh nhân ung thư phổi đã từng trải qua triệu chứng ho kéo dài mà không có triệu chứng cảm cúm kèm theo. Điều này cho thấy việc không lắng nghe cơn ho kéo dài chính là “điểm mù” khiến bệnh không được phát hiện sớm.
Nếu bạn không có biểu hiện cảm lạnh, cúm, viêm họng mà cơn ho kéo dài dai dẳng trên 2 tuần, nhất là ho về đêm hoặc sáng sớm, kèm theo mệt mỏi, đờm có màu bất thường, hãy đi kiểm tra phổi ngay.
Đau Tức Ngực – Cơn Đau Không Nên Bỏ Qua
Đau tức ngực thường khiến người ta liên tưởng tới bệnh tim mạch hay bệnh dạ dày, ít ai nghĩ đến ung thư phổi. Tuy nhiên, khi khối u phổi phát triển, nó có thể gây đau vì chèn ép vào thành ngực, phế quản hoặc các dây thần kinh xung quanh. Ngoài ra, trong giai đoạn bệnh tiến triển, ung thư phổi có thể di căn tới xương – đặc biệt là xương sườn, xương cột sống – khiến cơn đau lan rộng và ngày càng dữ dội.
Cơn đau ngực có thể xuất hiện âm ỉ, không liên tục, nhưng cũng có thể tăng lên khi người bệnh ho, hít thở sâu, cười lớn hoặc nằm nghiêng về phía đau. Nhiều người cho rằng đây chỉ là dấu hiệu mỏi cơ do vận động nặng, nhưng khi cơn đau kéo dài mà không có dấu hiệu giảm, thì đó là dấu hiệu cảnh báo.
Ví dụ: Một phụ nữ 52 tuổi, không hút thuốc nhưng thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc thụ động, cảm thấy đau tức ngực khi làm việc nặng. Cơn đau kéo dài khoảng 2 tuần, đặc biệt tăng mạnh khi ho hoặc cúi người. Sau khi đi khám, bác sĩ phát hiện có khối u nhỏ ở đỉnh phổi phải – một vị trí dễ gây đau do chèn vào thành ngực.
Trong một khảo sát tại Mỹ với 1.200 bệnh nhân ung thư phổi, có đến 60% bệnh nhân báo cáo từng có cảm giác đau tức ngực không rõ nguyên nhân trước khi được chẩn đoán, nhưng chỉ 1/3 trong số đó nghĩ rằng cơn đau liên quan đến phổi.
Bất cứ cơn đau ngực nào không rõ nguyên nhân, đặc biệt kéo dài trên vài ngày, xuất hiện cùng lúc với ho, khó thở, hoặc mệt mỏi đều cần được thăm khám sớm. Nếu bạn cảm thấy cơn đau nặng hơn khi cử động, ho, hoặc hít sâu, hãy trao đổi với bác sĩ để làm các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang hoặc CT phổi.
Khó Thở – Bỗng Dưng Lên Cầu Thang Cũng Mệt
Khó thở là dấu hiệu phổ biến nhưng lại dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý tim mạch, béo phì, hoặc chỉ đơn giản là do tuổi tác. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy hụt hơi, thở gấp khi thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng như leo vài bậc cầu thang, đi bộ ngắn, thậm chí chỉ là khi nằm xuống hoặc nghỉ ngơi, thì đây có thể là dấu hiệu phổi đang gặp vấn đề nghiêm trọng, bao gồm ung thư phổi.
Trong ung thư phổi, khi khối u phát triển trong lòng phế quản (đường dẫn khí), nó có thể làm hẹp hoặc bít tắc đường thở, khiến luồng không khí đi vào và ra khỏi phổi bị cản trở, gây ra tình trạng khó thở. Ngoài ra, nếu khối u lan đến màng phổi, nó có thể gây ra tràn dịch màng phổi – một tình trạng mà dịch tích tụ giữa hai lớp màng phổi, làm phổi không thể giãn nở bình thường, dẫn tới khó thở nghiêm trọng hơn.
Theo Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Vương quốc Anh (Cancer Research UK), khoảng 60% bệnh nhân ung thư phổi báo cáo bị khó thở tại thời điểm được chẩn đoán. Trong một nghiên cứu đăng trên Journal of Pain and Symptom Management (2008), khó thở được ghi nhận là một trong những triệu chứng thường gặp nhất trong các giai đoạn cuối của ung thư phổi, với tỷ lệ lên tới 88% ở giai đoạn nặng.
Ví dụ
Anh H.T.T, 47 tuổi, làm nghề lái xe, vốn khỏe mạnh, không mắc bệnh nền, gần đây thường xuyên cảm thấy thở không ra hơi khi leo cầu thang ở nhà. Tình trạng này kéo dài và ngày càng nặng, đặc biệt vào buổi sáng. Sau khi chụp CT phổi tại bệnh viện, anh phát hiện có khối u kích thước 4cm trong phế quản phải, chẩn đoán ung thư phổi giai đoạn II.
Nếu bạn không mắc bệnh tim mạch hoặc béo phì nhưng gặp khó khăn khi hít thở trong sinh hoạt hàng ngày, nhất là khi vận động nhẹ thì đừng chần chừ. Hãy đi kiểm tra phổi càng sớm càng tốt – đặc biệt với người hút thuốc hoặc từng hút thuốc, nguy cơ mắc ung thư phổi càng cao.
Ho Ra Máu – Đừng Chần Chừ Khi Nhìn Thấy Máu
Ho ra máu (hemoptysis) là một trong những dấu hiệu nghiêm trọng và đáng báo động nhất của bệnh lý hô hấp, trong đó có ung thư phổi. Máu có thể lẫn trong đờm với số lượng ít (vệt máu) hoặc nhiều hơn, có màu đỏ tươi hoặc nâu đỏ. Đôi khi, người bệnh chỉ nghĩ đó là do viêm họng, nhưng thực chất, sự hiện diện của máu trong đờm là dấu hiệu cho thấy các mạch máu ở phổi đang bị tổn thương, có thể do khối u xâm lấn.
Ung thư phổi, đặc biệt là khi khối u nằm gần phế quản lớn, có khả năng gây vỡ mạch máu hoặc làm tổn thương niêm mạc đường thở, dẫn tới chảy máu và biểu hiện ra bên ngoài là ho ra máu.
Theo một nghiên cứu được công bố trên Chest Journal (2005), ho ra máu xuất hiện ở khoảng 20–30% bệnh nhân ung thư phổi tại thời điểm được chẩn đoán. Ngoài ra, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo rằng ho ra máu, dù là lượng nhỏ, đều cần được kiểm tra y tế khẩn cấp, đặc biệt với người có tiền sử hút thuốc hoặc có yếu tố nguy cơ cao mắc bệnh phổi.
Ho ra máu không chỉ gặp ở ung thư phổi mà còn có thể do lao phổi, viêm phế quản nặng, viêm phổi hoặc bệnh giãn phế quản. Tuy nhiên, nếu bạn không mắc các bệnh phổi mãn tính mà đột ngột ho ra máu, nhất là trong trường hợp ho kéo dài, khó thở, đau ngực đi kèm thì nguy cơ ung thư phổi là rất lớn.
Khàn Giọng – Giọng Nói “Trầm” Không Phải Là Do Cảm
Khàn giọng là triệu chứng rất phổ biến, thường liên quan đến cảm lạnh, viêm thanh quản, hoặc nói nhiều, la hét. Nhưng khi khàn tiếng kéo dài trên 2 tuần mà không kèm theo sốt, ho, đau họng hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng khác, thì đây có thể là một trong những dấu hiệu sớm nhưng dễ bị bỏ qua của ung thư phổi.
Cơ chế gây khàn tiếng trong ung thư phổi:
Khi khối u phát triển ở vùng trung tâm phổi – đặc biệt là gần phế quản lớn – nó có thể chèn ép hoặc xâm lấn dây thần kinh quặt ngược trái (recurrent laryngeal nerve), một nhánh của dây thần kinh số X (dây thần kinh phế vị). Đây là dây thần kinh điều khiển cơ thanh quản – nơi tạo ra âm thanh khi nói. Khi dây thần kinh bị tổn thương hoặc bị chèn ép, giọng nói trở nên trầm hơn, khàn, hoặc mất tiếng.
Nghiên cứu đăng trên BMJ Case Reports (2019) ghi nhận rằng khàn giọng là dấu hiệu đầu tiên ở khoảng 10% bệnh nhân được chẩn đoán ung thư phổi, đặc biệt là khối u nằm ở đỉnh phổi hoặc trung tâm phổi. Nghiên cứu này nhấn mạnh rằng bất kỳ thay đổi giọng nói kéo dài nào cũng nên được kiểm tra kỹ lưỡng, vì nó có thể phản ánh tổn thương thần kinh liên quan đến khối u.
Ngoài ra, nghiên cứu từ The Laryngoscope (2016) cũng cho biết ung thư phổi là nguyên nhân thứ ba dẫn đến liệt dây thanh âm một bên, chỉ sau phẫu thuật tuyến giáp và ung thư vòm họng.
Ví dụ thực tế:
Bà L.T.H, 62 tuổi, không hút thuốc, có triệu chứng khàn tiếng nhẹ kéo dài hơn 3 tuần. Không sốt, không ho, bà nghĩ do viêm họng nhẹ và không đi khám. Tuy nhiên, khi giọng ngày càng yếu, khàn nặng hơn, bà đi kiểm tra và phát hiện có khối u ở vùng phổi trái, chèn vào dây thần kinh thanh quản – chẩn đoán ung thư phổi giai đoạn II.
Nếu bạn bị khàn giọng dai dẳng mà không có các triệu chứng nhiễm trùng hô hấp, nhất là nếu bạn có nguy cơ cao như hút thuốc lá, hãy thăm khám chuyên khoa hô hấp hoặc tai mũi họng. Việc phát hiện và điều trị sớm sẽ giúp tăng khả năng kiểm soát bệnh.
Sụt Cân Nhanh, Không Rõ Nguyên Nhân
Giảm cân không chủ ý, nhất là sụt 4–5kg trong vòng 1–2 tháng, mà bạn không hề ăn kiêng hay vận động nhiều hơn, chính là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng. Trong ung thư phổi, tình trạng sụt cân xảy ra vì cơ thể bị “ăn mòn” từ bên trong – khi tế bào ung thư tiêu hao năng lượng liên tục, gây rối loạn chuyển hóa và suy giảm khả năng hấp thụ dưỡng chất.
Vì sao sụt cân lại phổ biến ở ung thư phổi?
Ung thư phổi, nhất là giai đoạn tiến triển, gây nên hội chứng suy mòn ung thư (cancer cachexia) – tình trạng thường gặp ở 60–80% bệnh nhân ung thư phổi. Khi đó, cơ thể không chỉ mất mô mỡ mà còn mất cả khối lượng cơ, dẫn đến mệt mỏi kéo dài, suy nhược, chán ăn, và quan trọng hơn là giảm khả năng đáp ứng điều trị.
Nghiên cứu đăng trên European Journal of Clinical Nutrition (2022) ghi nhận:
“Khoảng 50% bệnh nhân ung thư phổi sụt hơn 5% trọng lượng cơ thể trong vòng 6 tháng trước khi được chẩn đoán. Sụt cân không chỉ làm tăng nguy cơ tử vong mà còn liên quan đến giảm chất lượng sống và suy giảm miễn dịch.”
Đau Đầu Dữ Dội – Có Thể Là Dấu Hiệu Di Căn Não
Đau đầu là một triệu chứng thông thường, nhưng khi đau đầu dữ dội kéo dài, không đáp ứng thuốc giảm đau, kèm theo buồn nôn, mờ mắt, hoặc tê yếu tay chân, đó không còn là cơn đau đầu thông thường. Trong ung thư phổi, nhất là ung thư phổi tế bào nhỏ, khả năng di căn lên não rất cao – gây ra các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng.
Khối u ở phổi di căn qua mạch máu lên não, gây phù não, chèn ép mô não hoặc làm tăng áp lực nội sọ. Điều này không chỉ gây đau đầu, mà còn có thể dẫn đến rối loạn ý thức, động kinh, thậm chí hôn mê nếu không phát hiện và xử lý kịp thời.
Theo American Cancer Society (2023):
“Khoảng 25–40% bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn muộn có di căn não, trong đó đau đầu là triệu chứng khởi phát phổ biến nhất.”
Một nghiên cứu từ Journal of Clinical Oncology (2022) ghi nhận:
“Đau đầu không rõ nguyên nhân xuất hiện ở 70% bệnh nhân ung thư phổi có di căn não, và thường bị nhầm lẫn với đau đầu do stress, mất ngủ.”
Có thể bạn quan tâm:
- Ưu Đãi Tầm Soát Ung Thư Vú & Cổ Tử Cung – Bảo Vệ Sức Khỏe Phụ Nữ
- Tương Lai Của Sự Phát Triển Thuốc Điều Trị Ung Thư: Những Tiến Bộ, Thách Thức Và Vai Trò Của Trí Tuệ Nhân Tạo (AI)
- Phương pháp nội soi và vai trò trong chẩn đoán ung thư sớm đường tiêu hóa
- 4 Giai Đoạn Ung Thư Âm Hộ – Dấu Hiệu, Chẩn Đoán Và Điều Trị
- Phác đồ điều trị cá thể hóa cho ung thư phổi
Đau Vai, Cánh Tay – Khối U Đỉnh Phổi Đang “Len Lỏi”
Khác với các loại ung thư phổi thông thường, khối u Pancoast – loại u phát triển ở đỉnh phổi – không gây ho hay khó thở rõ rệt. Thay vào đó, nó âm thầm lan rộng lên xương sườn, cột sống và các dây thần kinh vai – cánh tay, gây đau vùng vai, cánh tay, và tê yếu ngón tay.
Khối u đỉnh phổi xâm lấn thần kinh cánh tay (đám rối thần kinh cánh tay), gây cảm giác đau nhói, tê bì từ vai lan xuống ngón tay út và áp út. Ngoài ra, nếu hệ thần kinh giao cảm bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể mắc hội chứng Horner – gồm sụp mí, đồng tử nhỏ, và không tiết mồ hôi một bên mặt.
Nghiên cứu từ Thoracic Cancer Journal (2022) cho thấy:
“Khối u Pancoast chiếm 3–5% ung thư phổi, thường bị chẩn đoán nhầm là bệnh thần kinh vai gáy. Thời gian phát hiện trung bình là 3–4 tháng sau khi có triệu chứng đau vai.”
Một tổng hợp từ Lung Cancer Journal (2023) kết luận:
“Hội chứng Horner kèm theo đau vai, cánh tay là dấu hiệu đặc trưng của ung thư phổi đỉnh. Việc nhận diện sớm triệu chứng này giúp can thiệp kịp thời, tăng tỷ lệ điều trị thành công.”
Tầm Soát Ung Thư – Cơ Hội Phát Hiện Sớm
Ung thư phổi khi được phát hiện sớm, điều trị kịp thời sẽ làm tăng cơ hội sống còn, thậm chí có thể điều trị triệt căn. Tuy nhiên, đa số trường hợp tại Việt Nam đều được phát hiện muộn, dẫn đến tỷ lệ tử vong cao (khoảng 88% trong tổng số ca mắc).
Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (hút thuốc lá, tiền sử gia đình mắc ung thư, sống trong môi trường ô nhiễm…), hãy chủ động tầm soát bằng chụp CT phổi liều thấp. Công nghệ hiện đại giúp phát hiện sớm nốt phổi nhỏ tới 2–3mm, từ đó bác sĩ có hướng điều trị cá nhân hóa hiệu quả.
Chụp CT phổi liều thấp tầm soát ung thư phổi với hệ thống chụp CT Scanner Somatom Scope Power – Siemens lát cắt hiện đại tại Phòng Khám Đa Khoa Olympia
Chụp CT phổi liều thấp tầm soát ung thư phổi với hệ thống chụp CT Scanner Somatom Scope Power – Siemens lát cắt hiện đại tại Phòng Khám Đa Khoa Olympia
Đừng để những dấu hiệu “vặt vãnh” đánh lừa bạn. Hãy lắng nghe cơ thể và hành động kịp thời – vì một lá phổi khỏe mạnh, vì một cuộc sống trọn vẹn.
