Đánh Giá FibroScan trong Đo Độ Đàn Hồi và Độ Nhiễm Mỡ của Gan

khám tư vấn điều trị da liễu - olympia nha trang

Các chỉ định của FibroScan đo độ đàn hồi và độ nhiễm mỡ của gan được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nội tại Nội khoa – Phòng khám Olympia Nha Trang.

FibroScan là một kỹ thuật siêu âm mới được áp dụng để đánh giá mức độ đàn hồi và nhiễm mỡ của gan. Phương pháp này có thể được sử dụng rộng rãi trong các trường hợp bệnh gan mạn tính như đái tháo đường, viêm gan virus B, viêm gan virus C, gan nhiễm mỡ, gan ứ mật, và bệnh gan do rượu.

Table of Contents

FibroScan là gì?

Fibroscan đo độ đàn hồi gan là một kỹ thuật siêu âm mới, giúp đánh giá mức độ xơ gan một cách định lượng bằng cách đo độ cứng của gan. Ngoài ra, phương pháp này còn đánh giá độ nhiễm mỡ của gan dựa trên thông số giảm âm từ tín hiệu siêu âm trong quá trình đo độ cứng.

Ưu điểm của FibroScan

Không gây đau: Phương pháp không xâm lấn, không tạo ra cảm giác đau cho bệnh nhân.
Thực hiện nhanh chóng: Quá trình chỉ mất khoảng 10 phút và mang lại kết quả ngay lập tức.
Độ chính xác cao: Cung cấp kết quả tương đương với sinh thiết gan.
Giá thành rẻ: Phương pháp này có chi phí thấp so với một số phương pháp khác.

Hạn chế của FibroScan

Khả năng gặp khó khăn trong đo đạc: Có thể gặp khó khăn khi bệnh nhân có các yếu tố nhiễu như viêm gan hoạt động, ứ mật, khối u gan, và nhiều điều kiện khác.
Chỉ đo gan phải: FibroScan chỉ đo được độ cứng của gan phải, không đo được gan trái.
Giá thành cao: Chi phí máy FibroScan khá cao.
Không thay thế hoàn toàn siêu âm gan thông thường: FibroScan chỉ đánh giá độ cứng và độ nhiễm mỡ của gan, không đánh giá được cấu trúc tổ chức của gan như siêu âm gan thông thường.

Chú ý đặc biệt

Không nên sử dụng cho phụ nữ mang thai: Mặc dù không có chống chỉ định tuyệt đối, nhưng nên thận trọng khi sử dụng FibroScan cho phụ nữ mang thai.
Thận trọng với người sử dụng máy tạo nhịp tim: Không khuyến khích sử dụng FibroScan cho những người đang sử dụng máy tạo nhịp tim.

Nguyên tắc hoạt động của FibroScan

Nguyên tắc đo độ xơ hóa gan (độ cứng của gan) trên máy FibroScan

FibroScan là một thiết bị không xâm lấn, hoạt động dựa trên nguyên lý đo độ cứng của gan, hay còn gọi là Liver Stiffness Measurement (LSM). Điều này được thực hiện thông qua sóng biến dạng (shear wave) tạo ra bởi một xung cơ học từ một bộ rung (vibrator) với tần số 50 Hz và tốc độ sóng biến dạng được đo bởi một đầu dò siêu âm một chiều (ultrasound one-dimensional probe) ở tần số 3,5 Hz.

FibroScan đánh giá độ cứng của gan bằng cách đo tốc độ của sóng biến dạng đàn hồi trong mô gan, tạo ra bởi sự dồn nén cơ học. Tốc độ này trực tiếp liên quan đến độ cứng của mô gan, với tốc độ lan truyền của sóng biến dạng ở các mô cứng cao hơn so với mô mềm. Kết quả được thể hiện bằng đơn vị kPa và đo được từ độ sâu 25 đến 65 mm, với đường kính 1 cm.

Nguyên tắc đo độ nhiễm mỡ hóa gan trên máy FibroScan

Độ nhiễm mỡ gan được đo bằng thông số giảm âm được kiểm soát (Controlled Attenuation Parameter – CAP) trên cùng một thể tích gan. CAP được tính toán từ tín hiệu siêu âm trong phép đo độ cứng của gan và được thể hiện bằng đơn vị Decibel/m (dB/m). Giá trị CAP chỉ được tính khi đo độ cứng của gan là chính xác. Kết quả của độ nhiễm mỡ gan (CAP) là giá trị trung vị của 10 lần đo hợp lệ.

Cách đo độ xơ hóa và độ nhiễm mỡ của gan trên máy FibroScan

Quá trình đo FibroScan diễn ra khi bệnh nhân nằm ngửa, tay phải dơ lên cao để mở rộng khoảng liên sườn. Đầu dò siêu âm đặt trên da trong khoảng liên sườn khu vực gan phải. Bệnh nhân chỉ cảm thấy rung nhẹ khi sóng đàn hồi được tạo ra. Việc đo thường mất khoảng 5 đến 10 phút và không gây đau hoặc khó chịu. Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất 2 giờ trước khi đo FibroScan.

Các chỉ định của FibroScan đo độ đàn hồi gan và độ nhiễm mỡ của gan

Trong thực tế lâm sàng, việc sử dụng FibroScan có thể mở rộng đối với nhiều chỉ định khác nhau, hỗ trợ trong việc phát hiện, đánh giá giai đoạn, theo dõi hiệu quả điều trị, và đánh giá tình trạng xơ hóa gan và nhiễm mỡ gan ở các bệnh nhân mắc bệnh gan mạn tính. Cụ thể, các chỉ định của FibroScan bao gồm:

Bệnh viêm gan mạn do virus: Đánh giá tình trạng gan trong các trường hợp viêm gan virus B, viêm gan virus C, đồng nhiễm và đồng nhiễm HCV – HIV.
Bệnh chuyển hóa: Đái tháo đường, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH).
Bệnh gan do rượu (ALD): Đánh giá tình trạng gan ở những người mắc bệnh gan do rượu.
Tăng áp lực tĩnh mạch cửa (Portal Hypertension): Đo độ đàn hồi gan để đánh giá áp lực trong các mạch máu.

Ngoài ra, FibroScan cũng được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị và tiên lượng cho các bệnh nhân sau ghép gan, các bệnh gan mật, và trong công tác sàng lọc bệnh gan mạn tính trong cộng đồng.

Giá trị bình thường của FibroScan đo độ đàn hồi gan

Giá trị bình thường của độ cứng của gan

Độ cứng không xơ hóa (F0): Đối với nam là 5,81 ± 1,54 kPa và đối với nữ là 5,23 ± 1,59 kPa.
Khoảng 90-95% người khỏe mạnh không mắc bệnh gan có độ cứng gan <7,0 kPa (trung bình là 5,30 kPa).

Giá trị bình thường của độ nhiễm mỡ gan

Giá trị bình thường của độ nhiễm mỡ gan (CAP): Đối với cả nam và nữ là 201 ± 44 dB/m.

Với kỹ thuật siêu âm FibroScan đo độ đàn hồi gan và độ nhiễm mỡ của gan, phương pháp này đang được sử dụng rộng rãi để đánh giá tình trạng gan trong nhiều trường hợp bệnh gan mạn tính, mang lại kết quả nhanh chóng, không gây đau đớn và có chi phí thấp. Điều này giúp phục vụ hiệu quả trong việc chẩn đoán và quản lý các bệnh nhân mắc bệnh gan.

Mức độ xơ hóa gan, được đo bằng FibroScan thông qua độ cứng của gan, mang ý nghĩa lâm sàng quan trọng. Giá trị cắt của độ cứng của gan ở các bệnh gan mạn được biểu hiện bằng đơn vị kPa, tương ứng với các mức độ xơ hóa gan (liver fibrosis). Theo phân loại Metavir, sự xơ hóa gan được phân thành 5 mức độ:

F0: Không Xơ Hóa
F1: Xơ Hóa Nhẹ (Mild)
F2: Xơ Hóa Có Ý Nghĩa (Vùng Xám: Grey Area)
F3: Xơ Hóa Nặng (Severe)
F4: Xơ Gan (Cirrhosis) hoặc Xơ Hóa Gan Tiến Triển (Advanced Liver Fibrosis)

Độ cứng của gan (kPa) đo bằng FibroScan tại các mức độ xơ gan có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân (aetiology) của bệnh gan mạn. Vì vậy, giải thích kết quả tốt nhất thường được thực hiện khi kết hợp với các thông số hóa sinh (AST, ALT, AST/ALT, Albumin, Albumin/Protein toàn phần, …), huyết học (số lượng tiểu cầu, thời gian prothrombin, INR, …), và các triệu chứng lâm sàng khác. Tốt nhất là kết quả nên được đọc bởi một chuyên gia có kinh nghiệm trong quản lý bệnh gan mạn.

Bảng 1. Giá trị cắt để đánh giá mức độ xơ hóa gan đo bằng FibroScan ở các bệnh gan khác nhau (Armstrong MJ 2013 [1], Frulio N and Trillaud H 2013 [3], Tapper EB 2015 [9]):

TT	Các Bệnh Gan Mạn	Độ Cứng Gan (kPa) – F0 – F1	Độ Cứng Gan (kPa) – F2	Độ Cứng Gan (kPa) – F3	Độ Cứng Gan (kPa) – F4
1	Bệnh gan mạn nói chung	≤5,3	≥7,2	≥12,5	≥17,6
2	Viêm gan virus B	≤6,0	≥6,0	≥9,0	≥12,0
3	Viêm gan virus C	≤7,0	≥7,0	≥9,5	≥12,0
4	Đồng nhiễm HCV-HIV	≤7,0	≤10	≥11,0	≥14,0
5	Bệnh gan ứ mật	≤7,0	≥7,5	≥10,0	≥17,0
6	NAFLD/NASH	≤7,0	≥7,5	≥10,0	≥14,0
7	Bệnh gan do rượu	≤5,9	≥7,8	≥11,0	≥19,5

Các giá trị cắt (cut-off) này cung cấp hỗ trợ quan trọng trong việc đánh giá và theo dõi mức độ xơ hóa gan đo bằng FibroScan cho từng nguyên nhân gây ra bệnh gan mạn.

Các câu hỏi thường gặp về Fibroscan

FibroScan là gì và nguyên tắc hoạt động của nó là gì?
- Trả lời: FibroScan là một phương pháp siêu âm đo độ đàn hồi và độ nhiễm mỡ của gan. Nguyên tắc hoạt động dựa trên việc đo độ cứng của gan thông qua sóng biến dạng.
Các chỉ định chính của FibroScan là gì?
- Trả lời: FibroScan được chỉ định rộng rãi trong việc đánh giá các bệnh gan mạn tính như viêm gan virus B, viêm gan virus C, gan nhiễm mỡ, đái tháo đường, gan ứ mật, và bệnh gan do rượu.
Ưu điểm và hạn chế của FibroScan là gì?
- Trả lời: Ưu điểm bao gồm không gây đau, thực hiện nhanh chóng, độ chính xác cao, và giá thành rẻ. Hạn chế bao gồm khó khăn khi đo ở một số trường hợp như viêm gan hoạt động và không thể thay thế hoàn toàn siêu âm gan thông thường.
Làm thế nào FibroScan đo độ nhiễm mỡ của gan?
- Trả lời: Độ nhiễm mỡ của gan được đo thông qua “Controlled Attenuation Parameter” (CAP), tính toán từ tín hiệu siêu âm trong phép đo độ cứng của gan.
Các mức độ xơ hóa gan được phân loại như thế nào trên FibroScan?
- Trả lời: Các mức độ xơ hóa gan theo phân loại Metavir bao gồm F0 (không xơ hóa) đến F4 (xơ gan hoặc xơ hóa gan tiến triển).
FibroScan có thể được sử dụng trong điều trị và theo dõi sau ghép gan không?
- Trả lời: FibroScan được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị và tiên lượng sau ghép gan, cũng như trong các bệnh gan mật.
Kết quả của FibroScan có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố nào?
- Trả lời: Kết quả có thể bị ảnh hưởng bởi viêm gan hoạt động, ứ mật, khối u gan, suy tim, béo phì, và các yếu tố khác.
FibroScan có thể đo cả gan trái hay chỉ gan phải?
- Trả lời: FibroScan chỉ đo được độ cứng của gan phải, không đo được gan trái.
Giá trị bình thường của độ cứng gan là bao nhiêu?
- Trả lời: Đối với nam là khoảng 5,81 ± 1,54 kPa, và đối với nữ là khoảng 5,23 ± 1,59 kPa.
Làm thế nào để chuẩn bị cho quá trình đo FibroScan?
- Trả lời: Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất 2 giờ trước khi được đo FibroScan.
FibroScan có thể đo được ở những trường hợp nào không hiệu quả?
- Trả lời: FibroScan có thể không hiệu quả khi bệnh nhân có viêm gan hoạt động, ứ mật, khối u gan, suy tim, béo phì, và khi xơ gan cổ trướng.
Có bất kỳ chống chỉ định nào khi sử dụng FibroScan không?
- Trả lời: Mặc dù không có chống chỉ định tuyệt đối, nhưng không nên sử dụng FibroScan ở phụ nữ mang thai hoặc bệnh nhân sử dụng máy tạo nhịp tim.
Làm thế nào để giải thích kết quả FibroScan một cách chính xác nhất?
- Trả lời: Giải thích kết quả tốt nhất được thực hiện kết hợp với thông số hóa sinh, huyết học và triệu chứng lâm sàng, ideal là được đọc bởi chuyên gia về quản lý bệnh gan mạn.
Có mức giới hạn nào về độ cứng của gan để đánh giá mức độ xơ hóa?
- Trả lời: Giới hạn độ cứng của gan để đánh giá mức độ xơ hóa có thể thay đổi phụ thuộc vào nguyên nhân gây xơ gan, được thể hiện qua giá trị cắt của độ cứng (kPa) cho từng loại bệnh.
FibroScan có thể sử dụng trong sàng lọc bệnh gan mạn tính không?
- Trả lời: FibroScan có thể được sử dụng trong sàng lọc bệnh gan mạn tính trong cộng đồng và là một phương pháp đo tiện lợi và không gây đau đớn cho bệnh nhân.