Bệnh Lepto là gì đang là câu hỏi được quan tâm nhiều, đặc biệt trong các mùa mưa lũ hoặc tại những vùng vệ sinh môi trường kém. Đây là một bệnh truyền nhiễm cấp tính từ động vật sang người, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy gan, suy thận, thậm chí tử vong.
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị bệnh Lepto dựa trên các tài liệu y khoa chính thống.
Bệnh Lepto là gì?
Bệnh Lepto (tên đầy đủ là Leptospirosis), hay còn gọi là bệnh xoắn khuẩn vàng da, là bệnh nhiễm trùng do các loại xoắn khuẩn thuộc giống Leptospira gây ra.
Dưới kính hiển vi, Leptospira có hình dạng mảnh như sợi tóc, hai đầu cong như móc câu, di động rất mạnh. Loại vi khuẩn này có thể tồn tại hàng tháng trong đất ẩm, nước ngọt, bùn lầy nhưng dễ bị tiêu diệt bởi ánh nắng mặt trời, môi trường axit hoặc nhiệt độ cao.
Đây là bệnh lây truyền từ động vật sang người (zoonosis). Động vật mang mầm bệnh (phổ biến nhất là chuột) đào thải vi khuẩn qua nước tiểu, làm ô nhiễm nguồn nước và đất, từ đó lây sang con người.
Nguyên nhân và đường lây truyền
Ổ chứa bệnh
Chuột và các loài gặm nhấm là ổ chứa quan trọng nhất trong tự nhiên. Ngoài ra, trâu, bò, ngựa, heo, chó… cũng có thể mang mầm bệnh. Động vật nhiễm bệnh có thể đào thải xoắn khuẩn qua nước tiểu trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm mà không có triệu chứng.
Đường lây nhiễm
Con người thường nhiễm bệnh qua các con đường sau:
-
Tiếp xúc trực tiếp: Qua da bị trầy xước, vết thương hở hoặc niêm mạc (mắt, mũi, miệng) tiếp xúc với nước tiểu hoặc mô của động vật nhiễm bệnh.
-
Tiếp xúc gián tiếp: Tiếp xúc với đất, nước, thảm thực vật bị ô nhiễm bởi nước tiểu chuột/gia súc.
-
Đường khác: Hít phải các giọt nước bắn, nuốt phải nước nhiễm khuẩn khi bơi lội.
Đối tượng nguy cơ cao
Bệnh thường được xem là “bệnh nghề nghiệp” hoặc liên quan đến môi trường sống:
-
Nông dân, người làm nghề chăn nuôi, giết mổ gia súc.
-
Công nhân vệ sinh cống rãnh, công nhân lâm nghiệp.
-
Bác sĩ thú y.
-
Người sống trong vùng lũ lụt hoặc người tham gia bơi lội ở ao hồ tự nhiên.
Bệnh lepto là gì?
Triệu chứng lâm sàng của bệnh Lepto
Bệnh thường diễn biến qua 2 pha (bệnh sốt 2 pha), thời gian ủ bệnh từ 2 đến 20 ngày (trung bình 7-13 ngày).
Giai đoạn 1: Nhiễm khuẩn huyết (Kéo dài 3-8 ngày)
Khởi phát đột ngột với các triệu chứng giống cúm nhưng dữ dội hơn:
-
Sốt cao đột ngột: 39-40 độ C, rét run.
-
Đau cơ dữ dội: Đặc biệt là đau vùng bắp chân, đùi, lưng và bụng.
-
Các triệu chứng khác: Nhức đầu dữ dội, buồn nôn, đỏ mắt (sung huyết kết mạc), có thể ho ra máu hoặc nổi ban.
Giai đoạn 2: Giai đoạn miễn dịch (Tổn thương cơ quan)
Sau khi sốt giảm vài ngày, bệnh nhân có thể sốt trở lại. Lúc này cơ thể đã sinh kháng thể nhưng xoắn khuẩn bắt đầu tấn công các cơ quan nội tạng:
-
Hội chứng màng não: Viêm màng não nước trong, cứng cổ, đau đầu.
-
Tổn thương gan, thận: Vàng da, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu.
Thể nặng: Hội chứng Weil
Đây là thể nguy hiểm nhất của bệnh Lepto, đặc trưng bởi bộ ba triệu chứng: Vàng da – Xuất huyết – Suy thận.
-
Xuất huyết: Chảy máu cam, xuất huyết dưới da, xuất huyết tiêu hóa, thậm chí xuất huyết phổi.
-
Suy gan, thận cấp tính.
-
Tỷ lệ tử vong cao nếu không được can thiệp y tế tích cực (lọc máu, trợ tim mạch).
Phương pháp chẩn đoán
Việc xác định bệnh Lepto là gì trên lâm sàng đôi khi gặp khó khăn do dễ nhầm lẫn với sốt xuất huyết, cúm hoặc viêm gan virus. Các bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng:
-
Xét nghiệm máu và nước tiểu: Bạch cầu tăng, tiểu cầu giảm, men gan tăng, chức năng thận suy giảm.
-
Phản ứng chuỗi Polymerase (PCR): Phát hiện DNA của xoắn khuẩn trong máu (giai đoạn đầu) hoặc nước tiểu (sau 1 tuần). Đây là phương pháp chẩn đoán nhanh và chính xác.
-
Huyết thanh học (MAT, ELISA): Tìm kháng thể IgM. Chẩn đoán xác định khi hiệu giá kháng thể tăng gấp 4 lần giữa hai lần xét nghiệm (cách nhau 2 tuần).
-
Nuôi cấy: Cấy máu hoặc dịch não tủy (giai đoạn đầu), cấy nước tiểu (giai đoạn sau). Tuy nhiên vi khuẩn mọc rất chậm nên ít có giá trị chẩn đoán cấp cứu.
Điều trị và Phòng ngừa
Điều trị
Nguyên tắc là dùng kháng sinh sớm ngay khi nghi ngờ bệnh.
-
Thể nhẹ: Dùng kháng sinh đường uống như Doxycycline, Ampicillin hoặc Amoxicillin.
-
Thể nặng: Cần nhập viện điều trị tích cực. Dùng Penicillin G, Ceftriaxone tiêm tĩnh mạch. Hỗ trợ hô hấp, tuần hoàn và lọc máu nếu có suy thận cấp.
Lưu ý: Phản ứng Jarisch-Herxheimer (sốt cao, rét run, tụt huyết áp) có thể xảy ra sau liều kháng sinh đầu tiên do vi khuẩn vỡ ra ồ ạt.
Phòng ngừa
Hiện chưa có vắc-xin phổ biến cho người (chỉ có vắc-xin cho súc vật và nhóm nghề nghiệp đặc thù). Do đó, phòng ngừa không đặc hiệu là quan trọng nhất:
-
Diệt chuột, vệ sinh chuồng trại chăn nuôi.
-
Trang bị bảo hộ lao động (ủng, găng tay) cho công nhân vệ sinh, nông dân.
-
Không tắm gội ở ao hồ, nước tù đọng có nguy cơ ô nhiễm.
-
Xử lý các vết trầy xước da cẩn thận, không để tiếp xúc với nước bẩn.
Kết luận
Hiểu rõ bệnh Lepto là gì giúp chúng ta chủ động hơn trong việc phòng tránh và phát hiện bệnh sớm. Mặc dù là bệnh nguy hiểm, nhưng Lepto hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được can thiệp y tế đúng lúc.
Khi có các triệu chứng sốt cao, đau cơ dữ dội (đặc biệt sau khi tiếp xúc với nước lụt hoặc làm việc nơi ẩm thấp), người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế uy tín như bệnh viện nhiệt đới, các trung tâm y tế dự phòng hoặc phòng khám đa khoa Olympia để được thăm khám, xét nghiệm chẩn đoán và có phác đồ điều trị phù hợp nhất.
Tài liệu tham khảo
-
Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Leptospirosis Fact Sheet for Clinicians.
-
Larry M. Bush, MD, FACP & Maria T. Vazquez-Pertejo, MD. (2024). Leptospirosis – MSD Manual Professional Version.
-
Rajapakse S. (2022). Leptospirosis: clinical aspects. Clin Med (Lond).
-
Petakh P, et al. (2024). Current treatment options for leptospirosis: a mini-review. Front Microbiol.
