Sốt xuất huyết Dengue, một căn bệnh quen thuộc mỗi khi mùa mưa đến, thường được cho là nguy hiểm nhất đối với trẻ em và người có sức đề kháng yếu. Tuy nhiên, thực tế đang cho thấy một kịch bản đáng báo động hơn: không ít trường hợp người trẻ, khỏe mạnh lại rơi vào tình trạng nguy kịch, thậm chí đối mặt với nguy cơ tử vong. Điều gì đã xảy ra? Vì sao chính hệ miễn dịch tưởng chừng mạnh mẽ lại trở thành “con dao hai lưỡi”?
Bài viết này sẽ đi sâu vào một khái niệm chuyên sâu trong y học: “cơn bão cytokine”, để lý giải nguyên nhân và cung cấp cho bạn những thông tin quan trọng nhất để bảo vệ bản thân và gia đình.
Sốt xuất huyết Dengue và những biến chứng khó lường
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes. Tại TP.HCM, số ca mắc bệnh đang tăng nhanh, với nhiều trường hợp nặng, tổn thương các cơ quan.
Trong bối cảnh đó, các y bác sĩ tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM đã thành công trong việc điều trị hai trường hợp bệnh nhân trẻ tuổi, khỏe mạnh nhưng mắc sốt xuất huyết Dengue nặng, với các biểu hiện suy đa cơ quan, suýt mất mạng. Thành công này không chỉ là một điểm sáng về chuyên môn mà còn là lời cảnh báo về sự tàn khốc của bệnh, đặc biệt với những người có thể trạng tốt.
Các biến chứng nguy hiểm thường gặp:
- Sốc Dengue: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, xảy ra khi có tình trạng thoát huyết tương mạnh, làm máu cô đặc, tụt huyết áp đột ngột và giảm lưu lượng máu đến các cơ quan. Bệnh nhân có thể biểu hiện qua các dấu hiệu như mệt mỏi, li bì, tay chân lạnh, mạch nhanh, huyết áp tụt.
- Tổn thương đa cơ quan: Virus Dengue có thể tấn công trực tiếp và gây tổn thương nặng nề cho các cơ quan nội tạng như gan, thận, tim, dẫn đến tình trạng suy đa cơ quan, đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.
- Xuất huyết: Bệnh có thể gây chảy máu dưới da (xuất huyết), chảy máu cam, chảy máu chân răng, nặng hơn là xuất huyết tiêu hóa (nôn ra máu, đi ngoài phân đen).
Điều nên làm khi nhận thấy các dấu hiệu nguy hiểm:
Khi có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào như sốt cao liên tục, đau bụng dữ dội, nôn ói nhiều, mệt mỏi, li bì hoặc bất kỳ biểu hiện xuất huyết nào, tuyệt đối không được tự ý điều trị tại nhà. Bệnh nhân cần được đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời. Việc truyền dịch không đúng cách có thể làm tình trạng bệnh phức tạp hơn. Việc theo dõi sát sao, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố then chốt để vượt qua giai đoạn nguy hiểm này.
“Cơn bão Cytokine”: Nguyên nhân khiến người trẻ khỏe mắc bệnh nặng
Theo các chuyên gia y tế, người trẻ khỏe mạnh thường có hệ miễn dịch mạnh mẽ, nhưng chính phản ứng miễn dịch quá mức này có thể trở thành “con dao hai lưỡi”. Khi virus Dengue xâm nhập, hệ miễn dịch phản ứng dữ dội và tạo ra một loạt các protein miễn dịch gọi là cytokine. Phản ứng viêm quá mức này, được gọi là “cơn bão cytokine”, chính là nguyên nhân gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
Cơ chế hoạt động của “cơn bão cytokine” dẫn đến bệnh nặng:
- Tăng tính thấm thành mạch: Khi virus Dengue xâm nhập, hệ miễn dịch phản ứng bằng cách giải phóng một lượng lớn các cytokine tiền viêm (pro-inflammatory cytokines). Các cytokine được sản xuất quá mức sẽ tấn công và làm tổn thương tế bào nội mạc mạch máu, làm tăng tính thấm thành mạch. Dịch huyết tương thoát ra khỏi lòng mạch, dẫn đến máu cô đặc và giảm thể tích máu lưu thông.
- Gây sốc và thiếu máu cục bộ: Tình trạng giảm thể tích tuần hoàn đột ngột gây tụt huyết áp và sốc, làm giảm nghiêm trọng lượng máu đến các cơ quan.
- Suy đa cơ quan: Thiếu máu cục bộ cùng với sự tấn công trực tiếp của virus Dengue có thể gây tổn thương nặng nề cho các cơ quan nội tạng như gan, thận, tim, dẫn đến suy đa cơ quan và có nguy cơ tử vong cao.
Cơ chế bệnh sinh phức tạp này lý giải vì sao sốt xuất huyết Dengue có thể diễn tiến nặng trên chính những người trẻ khỏe, trái với suy nghĩ thông thường. Đây là một trong những thách thức lớn trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh.
Giai đoạn nguy hiểm và các dấu hiệu cảnh báo
Một sai lầm phổ biến là nhiều người chủ quan, cho rằng “hết sốt là khỏi bệnh”. Thực tế, giai đoạn nguy hiểm nhất của sốt xuất huyết lại là từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7, khi bệnh nhân đã hạ sốt. Đây là thời điểm các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Các dấu hiệu cảnh báo cần nhập viện ngay lập tức bao gồm:
- Mệt mỏi, li bì, vật vã: Cho thấy tình trạng sốc hoặc tổn thương não.
- Đau bụng, nôn ói nhiều: Dấu hiệu của tổn thương gan hoặc xuất huyết nội.
- Xuất huyết bất thường: Chảy máu cam, chảy máu chân răng, nôn ra máu, đi tiêu phân đen.
Tuyệt đối không tự ý truyền dịch tại nhà vì điều này có thể làm tình trạng bệnh trở nên phức tạp hơn.
Sốt xuất huyết “tấn công” cả người lớn – Cảnh báo không thể lơ là!
Nếu trước đây, sốt xuất huyết thường được biết đến là căn bệnh của trẻ em, thì những năm gần đây, tại nhiều tỉnh thành, số ca mắc ở người lớn đang gia tăng đáng kể, thậm chí có nơi chiếm tỷ lệ tương đương hoặc cao hơn trẻ em. Điều này cho thấy sự thay đổi đáng lo ngại trong dịch tễ học của bệnh.
Một trong những nguyên nhân chính là sự thích nghi và lan rộng của muỗi Aedes ở các khu vực đô thị, khu dân cư, nơi làm việc, không còn giới hạn theo mùa mưa như trước. Thêm vào đó, tâm lý chủ quan của người lớn, thường nghĩ rằng mình chỉ bị cảm cúm thông thường, dẫn đến việc thăm khám và điều trị muộn.
Đặc biệt nguy hiểm là tình trạng nhiễm sốt xuất huyết thứ phát. Tại Khánh Hòa, nơi có khí hậu nhiệt đới ẩm, người dân có khả năng đã từng nhiễm một tuýp virus Dengue từ trước. Nếu mắc lại các tuýp virus khác, hệ miễn dịch có thể phản ứng quá mức, gây ra hiện tượng tăng cường nhiễm virus qua kháng thể (ADE), làm tăng nguy cơ sốc, xuất huyết nội tạng và tổn thương đa cơ quan.
Vì vậy, người lớn, dù trẻ khỏe, tuyệt đối không nên chủ quan với sốt xuất huyết. Việc theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo và đến cơ sở y tế thăm khám sớm là vô cùng quan trọng. Phòng khám Đa khoa Olympia khuyến cáo người dân Nha Trang và khu vực lân cận cần nâng cao ý thức phòng bệnh và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời khi có các triệu chứng nghi ngờ.
Cập nhật tình hình dịch tễ và các giải pháp dự phòng
Tình hình sốt xuất huyết trên cả nước, đặc biệt tại khu vực phía Nam, đang có diễn biến phức tạp với số ca mắc gia tăng đột biến, chiếm hơn 70% tổng số ca bệnh. Số liệu từ Bộ Y tế cho thấy chu kỳ bùng phát dịch có xu hướng rút ngắn lại, từ 5 năm còn 3-4 năm, cho thấy sự cần thiết của các biện pháp phòng ngừa chủ động và liên tục.
Tại các bệnh viện tuyến cuối như Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, số ca sốt xuất huyết nặng ở cả người lớn và trẻ em đang gây áp lực lớn lên hệ thống y tế.
Vai trò của Vắc-xin trong phòng ngừa sốt xuất huyết
Hiện nay, vắc-xin phòng sốt xuất huyết do hãng Takeda sản xuất (Qdenga) đã được Bộ Y tế cấp phép lưu hành tại Việt Nam. Vắc-xin này được xem là một “vũ khí” hiệu quả giúp tạo miễn dịch chủ động, giảm nguy cơ mắc bệnh và gánh nặng bệnh tật.
Tuy nhiên, một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là giá thành vắc-xin còn cao, khiến việc tiếp cận còn hạn chế, đặc biệt đối với người dân có thu nhập thấp. Do đó, theo các chuyên gia, việc có một chương trình tiêm chủng quốc gia, đặc biệt tại các vùng dịch tễ cao như khu vực đô thị, sẽ là một giải pháp then chốt để tăng độ bao phủ và tạo miễn dịch cộng đồng.
Bác sĩ Trương Ngọc Trung, Trưởng khoa Cấp cứu – Hồi sức tích cực Chống độc người lớn của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, cũng nhấn mạnh rằng do vắc-xin chưa được tiêm chủng rộng rãi và miễn dịch cộng đồng với chủng Dengue 2 đang lưu hành còn thấp, nguy cơ bùng phát dịch vẫn rất cao.
Lời khuyên từ Phòng khám Đa khoa Olympia
Bệnh sốt xuất huyết có thể cướp đi sinh mạng, ngay cả ở những người khỏe mạnh. Vì vậy, phòng ngừa và điều trị đúng cách là chìa khóa.
- Khi có dấu hiệu nghi ngờ: Người dân cần sớm đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
- Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất: Chủ động phòng tránh muỗi đốt, diệt muỗi, diệt lăng quăng và dọn dẹp nơi ở thông thoáng. Ngoài ra, việc tiêm vắc xin ngừa sốt xuất huyết cũng là một biện pháp hữu hiệu.
Phòng khám Đa khoa Olympia – Luôn đồng hành cùng sức khỏe gia đình bạn!
- Địa chỉ: 60 Yersin, P. Tây Nha Trang, TP. Nha Trang.
- Hotline: 083 379 0707 – 0258 356 1818.
- Fanpage: https://www.facebook.com/phongkhamdakhoaolympia
Nguồn tham khảo chuyên môn:
- (1) Báo Tuổi Trẻ, “‘Cơn bão cytokin’ đe dọa tính mạng người trẻ khỏe khi mắc sốt xuất huyết”.
- (1.2) Báo Tuổi Trẻ: “‘Cơn bão cytokin’ đe dọa tính mạng người trẻ khỏe khi mắc sốt xuất huyết”
- (4.2) Hệ thống tiêm chủng VNVC: “Cơ chế bệnh sinh sốt xuất huyết: Hiểu rõ để phòng, điều trị hiệu quả”
- (4.3) Hệ thống Y tế Vinmec: “Cơ chế sốc trong sốt xuất huyết”
- (1.4) Tạp chí Thương hiệu & Công luận: “Dịch sốt xuất huyết bùng phát: Chuyên gia cảnh báo ‘cơn bão cytokin’ ở người trẻ, lầm tưởng tai hại gây biến chứng nặng”
