Bệnh Scorbut (hay còn gọi là Scurvy) từng là nỗi ám ảnh của những thủy thủ phải lênh đênh trên biển nhiều tháng trời trong quá khứ. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, căn bệnh này vẫn âm thầm tồn tại và có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu chúng ta chủ quan. Vậy chính xác bệnh scorbut là bệnh gì? Dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa ra sao?
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ thông tin y khoa cần thiết để bạn bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Bệnh Scorbut là bệnh gì?
Bệnh Scorbut là bệnh gì? Đây thực chất là một căn bệnh mãn tính gây ra bởi tình trạng thiếu hụt Vitamin C (axit ascorbic) trầm trọng trong thời gian dài.
Vitamin C đóng vai trò cốt lõi trong việc tổng hợp collagen và các mô liên kết. Vì cơ thể con người không thể tự tổng hợp hay dự trữ loại vitamin này quá lâu, nên việc thiếu hụt nguồn cung cấp từ thực phẩm sẽ dẫn đến các khiếm khuyết về collagen. Hệ quả là gây ra tình trạng mệt mỏi, thiếu máu, sưng phù, chảy máu tự phát và các vết thương khó lành.
Bệnh không chỉ xuất hiện ở người già mà ngay cả người trẻ tuổi, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh cũng có nguy cơ mắc phải nếu chế độ dinh dưỡng nghèo nàn.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh
Nguyên nhân trực tiếp gây ra Scorbut là do chế độ ăn uống thiếu Vitamin C. Dưới đây là các nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh:
-
Chế độ ăn uống thiếu khoa học: Người già sống một mình, người nghiện rượu, người mắc chứng chán ăn tâm thần hoặc người ăn kiêng khem quá mức (đặc biệt là chế độ ăn loại bỏ trái cây và rau xanh).
-
Trẻ em và trẻ sơ sinh: Trẻ không được chăm sóc dinh dưỡng đầy đủ hoặc chỉ uống sữa bò đun sôi (làm mất vitamin C) mà không bổ sung thêm thực phẩm khác.
-
Người hút thuốc lá: Thuốc lá làm giảm khả năng hấp thụ và làm hao hụt lượng Vitamin C trong cơ thể.
-
Người mắc bệnh lý: Những người mắc bệnh kém hấp thu đường ruột hoặc các bệnh mạn tính.
Triệu chứng điển hình của bệnh Scorbut
Triệu chứng của Scorbut thường diễn tiến âm thầm và dễ nhầm lẫn với cảm cúm hay suy nhược cơ thể thông thường. Các giai đoạn phát triển của bệnh bao gồm:
Giai đoạn sớm (8 – 12 tuần đầu)
-
Cơ thể mệt mỏi, uể oải, thờ ơ.
-
Cảm giác chán ăn, sụt cân nhẹ.
-
Đau nhức các cơ và khớp.
Giai đoạn toàn phát (1 – 3 tháng tiếp theo)
Khi tình trạng thiếu hụt Vitamin C kéo dài, các triệu chứng đặc trưng sẽ xuất hiện rõ rệt:
-
Xuất huyết: Xuất hiện các đốm đỏ nhỏ dưới da (do chảy máu), dễ bị bầm tím.
-
Vấn đề răng miệng: Lợi sưng đỏ, viêm loét, chảy máu chân răng, răng lung lay và rụng dần.
-
Da và lông tóc: Lông xoắn lại (hình nút chai), da khô ráp, các vết thương cũ và mới rất lâu lành.
-
Triệu chứng khác: Khó thở, đau xương khớp nghiêm trọng, phù nề chân tay.
Đặc biệt ở trẻ sơ sinh: Trẻ thường nằm tư thế “chân ếch” do đau đớn khi cử động, hay quấy khóc, lo lắng và chậm phát triển xương.
Bệnh Scorbut có nguy hiểm không?
Nhiều người thắc mắc liệu bệnh scorbut là bệnh gì và có gây chết người không? Câu trả lời là CÓ. Mặc dù nguyên nhân chỉ đơn giản là thiếu vitamin, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến tử vong.
Các biến chứng nguy hiểm bao gồm:
-
Thiếu máu trầm trọng.
-
Huyết tán (hồng cầu bị phá hủy).
-
Suy tim, đau tim đột ngột.
-
Xuất huyết dưới màng xương.
-
Ở trẻ em: Gây còi xương, xương sớm bị cứng lại, ảnh hưởng vĩnh viễn đến sự phát triển thể chất.
Nếu nhận thấy cơ thể có các dấu hiệu bất thường nghi ngờ thiếu hụt dinh dưỡng trầm trọng, bạn nên đến các cơ sở y tế uy tín hoặc Phòng khám đa khoa Olympia để được các bác sĩ thăm khám, làm xét nghiệm chẩn đoán (xét nghiệm máu, chụp X-quang) và lên phác đồ điều trị kịp thời.
Phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả
May mắn thay, Scorbut là bệnh có thể điều trị dứt điểm và phòng ngừa dễ dàng thông qua việc bổ sung Vitamin C.
Phác đồ điều trị
Tùy vào mức độ nặng nhẹ, bác sĩ sẽ chỉ định liều lượng Vitamin C bổ sung:
-
Liều tấn công: 1-2g mỗi ngày trong 2-3 ngày đầu.
-
Liều duy trì: 500mg trong 7 ngày tiếp theo, sau đó giảm xuống 100mg trong 1-3 tháng.
Thông thường, tình trạng xuất huyết sẽ ngừng lại trong vòng 24 giờ, và các cơn đau khớp sẽ thuyên giảm sau vài tuần điều trị đúng phác đồ.
Chế độ dinh dưỡng phòng ngừa
Cách tốt nhất để không phải lo lắng bệnh scorbut là bệnh gì chính là duy trì một thực đơn giàu Vitamin C mỗi ngày:
-
Trái cây: Ưu tiên các loại quả có tép như cam, quýt, bưởi, chanh. Ngoài ra còn có dâu tây, kiwi, xoài, dứa.
-
Rau củ: Bông cải xanh (súp lơ), ớt chuông, khoai lang, rau cải, rau muống.
Lưu ý trong sinh hoạt
-
Hạn chế hoặc bỏ hẳn rượu bia, thuốc lá.
-
Không nên kiêng khem quá mức, cần ăn uống đa dạng các nhóm chất.
-
Tăng cường tập thể dục để thúc đẩy quá trình trao đổi chất.
Giải đáp thắc mắc thường gặp về bệnh Scorbut
Bệnh Scorbut có lây không?
Không. Bệnh Scorbut không phải là bệnh truyền nhiễm, do đó không lây từ người sang người qua đường hô hấp hay tiếp xúc. Đây là bệnh lý do thiếu hụt dinh dưỡng (cụ thể là Vitamin C) trong cơ thể người bệnh gây ra.
Mất bao lâu để điều trị khỏi bệnh Scorbut?
Bệnh đáp ứng rất tốt với việc điều trị bằng bổ sung Vitamin C. Theo các nghiên cứu lâm sàng:
-
Trong vòng 24 giờ sau khi điều trị: Tình trạng xuất huyết dưới da và chảy máu nướu răng sẽ ngừng lại.
-
Sau vài tuần: Các triệu chứng đau khớp, đau cơ, sưng phù sẽ thuyên giảm dần.
-
Sau 1 – 3 tháng: Người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn nếu tuân thủ đúng phác đồ và duy trì chế độ ăn uống khoa học.
Tại sao người hút thuốc lá lại dễ mắc bệnh Scorbut?
Người hút thuốc lá có nguy cơ cao mắc bệnh vì khói thuốc làm giảm khả năng hấp thụ Vitamin C của cơ thể, đồng thời làm tăng nhu cầu sử dụng Vitamin C để chống lại các gốc tự do. Do đó, lượng Vitamin C dự trữ ở người hút thuốc thường thấp hơn người bình thường, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt cao hơn.
Trẻ sơ sinh bú sữa bò có nguy cơ bị Scorbut không?
Có. Trẻ sơ sinh nếu chỉ được nuôi hoàn toàn bằng sữa bò đun sôi (quá trình đun sôi phá hủy Vitamin C) mà không được bổ sung thêm dinh dưỡng từ các nguồn khác sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh Scorbut. Biểu hiện là trẻ hay quấy khóc, nằm tư thế chân ếch do đau nhức xương.
Những thực phẩm nào chứa nhiều Vitamin C nhất để phòng bệnh?
Để phòng bệnh Scorbut, bạn nên ưu tiên các nhóm thực phẩm sau:
-
Trái cây: Cam, quýt, chanh, bưởi, dâu tây, kiwi, xoài, thơm (dứa).
-
Rau củ: Ớt chuông, bông cải xanh (súp lơ), khoai lang, rau muống, rau cần.
-
Lưu ý: Nên chế biến rau củ vừa chín tới hoặc ăn tươi (đối với loại ăn được) để bảo toàn lượng Vitamin C, vì loại vitamin này dễ bị phá hủy ở nhiệt độ cao.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Bạn cần đến gặp bác sĩ ngay nếu nhận thấy các dấu hiệu:
-
Cơ thể mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân.
-
Xuất hiện các vết bầm tím tự nhiên hoặc các nốt đỏ li ti dưới da.
-
Chảy máu chân răng thường xuyên, răng lung lay.
-
Đau nhức xương khớp nghiêm trọng, đi lại khó khăn.
Lời kết
Hiểu rõ bệnh scorbut là bệnh gì giúp chúng ta chủ động hơn trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh. Đừng để sự thiếu hụt một loại vitamin đơn giản gây ra những hậu quả đáng tiếc cho sức khỏe của bạn và người thân. Hãy bổ sung rau xanh và trái cây tươi vào bữa ăn ngay hôm nay!
