Những ngày mưa nhiều hay nắng nóng bất thường gần đây, bạn có để ý rằng muỗi đang xuất hiện nhiều hơn không? Biến đổi khí hậu đang tạo điều kiện lý tưởng cho các loại muỗi sinh sôi, và kéo theo đó là nguy cơ lây lan của một căn bệnh nguy hiểm đang được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo – bệnh Chikungunya. Đây là một căn bệnh đang lan rộng toàn cầu, từ châu Á sang châu Âu và châu Mỹ, với hơn 240.000 ca nhiễm được ghi nhận từ đầu năm đến nay.
Vậy Chikungunya là gì? Dấu hiệu của bệnh ra sao và làm thế nào để bảo vệ bản thân và gia đình? Hãy cùng Phòng khám Đa khoa Olympia tìm hiểu chi tiết để chủ động phòng tránh.
Bệnh Chikungunya là gì và lây lan như thế nào?
Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya (CHIKV), thuộc họ Togaviridae và giống Alphavirus gây ra. Virus này lây truyền sang người chủ yếu thông qua vết đốt của các loài muỗi bị nhiễm bệnh. Hai vật chủ trung gian truyền bệnh chính là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus – hay còn được biết đến là “muỗi vằn”, cũng là loài muỗi lây truyền các bệnh nguy hiểm khác như sốt xuất huyết và Zika.
Theo các chuyên gia y tế của WHO, ước tính có khoảng 5,6 tỷ người tại 119 quốc gia trên toàn thế giới có nguy cơ nhiễm vi rút này. Sự lây lan của dịch bệnh đang được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố:
- Khí hậu: Nhiệt độ ấm hơn và lượng mưa tăng do biến đổi khí hậu tạo ra môi trường sinh sản lý tưởng cho muỗi, giúp chúng xâm nhập vào các khu vực địa lý mới.
- Đô thị hóa: Quá trình đô thị hóa nhanh chóng và việc di chuyển dân số làm tăng nguy cơ tiếp xúc giữa con người và muỗi, đặc biệt tại các khu vực đông dân cư.
- Lưu thông toàn cầu: Sự di chuyển của con người và hàng hóa đã vô tình giúp virus Chikungunya lan truyền nhanh chóng từ vùng có dịch sang các châu lục khác.
Khi một người bị muỗi nhiễm bệnh đốt, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể và bắt đầu nhân lên, sau đó lan truyền khắp hệ tuần hoàn và gây ra các triệu chứng điển hình của bệnh.
Cơ chế lây truyền và các con đường lây nhiễm khác của Chikungunya
Bên cạnh con đường lây nhiễm chính qua muỗi đốt, virus Chikungunya còn có thể lây lan qua một số con đường khác mà bạn cần biết. Virus tồn tại với nồng độ cao trong máu của người bệnh trong vài ngày đầu, tạo điều kiện cho sự lây truyền theo các cách sau:
- Qua đường máu: Mặc dù hiếm gặp, virus có thể lây truyền qua truyền máu hoặc khi xử lý máu nhiễm virus trong phòng thí nghiệm.
- Từ mẹ sang con: Virus có thể truyền từ phụ nữ mang thai sang thai nhi, đặc biệt nếu người mẹ nhiễm bệnh vào thời điểm gần sinh. Điều này có thể gây ra bệnh nặng ở trẻ sơ sinh.
- Trong khi mang thai: Một số trường hợp hiếm gặp, virus có thể lây từ mẹ sang thai nhi, chủ yếu trong tam cá nguyệt thứ hai.
Điều quan trọng cần lưu ý là virus Chikungunya không lây truyền từ người sang người qua các tiếp xúc thông thường như ho, hắt hơi hay chạm vào nhau. Virus cũng chưa được tìm thấy trong sữa mẹ, vì vậy không có báo cáo nào về việc trẻ sơ sinh bị lây nhiễm qua đường bú sữa mẹ. Tuy nhiên, nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú và có các triệu chứng của bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và theo dõi kịp thời.
Các triệu chứng nhận biết bệnh Chikungunya
Các triệu chứng của Chikungunya thường xuất hiện từ 3 đến 7 ngày sau khi bị muỗi đốt. Người bệnh thường có các biểu hiện đặc trưng sau:
- Sốt cao: Thường trên 39 độ C.
- Đau khớp: Cảm giác đau đa khớp hai bên và đối xứng, có thể rất nặng và gây suy nhược.
- Các triệu chứng khác: Đau đầu, đau cơ, sưng khớp, phát ban. Một số trường hợp có thể bị buồn nôn, nôn hoặc viêm kết mạc.
Mặc dù bệnh hiếm khi gây tử vong, nhưng các triệu chứng đau khớp có thể kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Tỷ lệ tử vong cao hơn ở trẻ sơ sinh, người cao tuổi hoặc người mắc bệnh nền.
Phòng tránh Chikungunya – Lời khuyên từ chuyên gia y tế
Hiện nay, bệnh Chikungunya chưa có vắc-xin hay phương pháp điều trị đặc hiệu. Các biện pháp chăm sóc chủ yếu tập trung vào việc giảm triệu chứng. Do đó, phòng ngừa là biện pháp bảo vệ tốt nhất.
Phòng khám Đa khoa Olympia khuyến cáo các biện pháp phòng ngừa sau, dựa trên hướng dẫn của WHO và các tổ chức y tế quốc tế:
- Kiểm soát muỗi: Đây là phương pháp chính để ngăn chặn dịch bệnh.
- Thường xuyên vệ sinh các thùng chứa nước, dọn dẹp các khu vực đọng nước xung quanh nhà để giảm nơi sinh sản của muỗi.
- Hỗ trợ các chương trình kiểm soát muỗi tại địa phương.
- Bảo vệ bản thân khỏi muỗi đốt:
- Mặc quần áo dài tay, quần dài để che chắn cơ thể.
- Sử dụng thuốc chống côn trùng.
- Ngủ trong mùng (màn), đặc biệt là vào ban ngày, vì muỗi Aedes thường đốt vào sáng sớm và chiều tà.
- Thận trọng khi đi lại:
- Nếu bạn đi đến các khu vực đang có dịch như Phật Sơn (Trung Quốc), Bolivia hay các đảo ở Ấn Độ Dương, hãy đặc biệt cẩn thận và theo dõi sức khỏe bản thân.
- Nếu có triệu chứng sốt hoặc đau khớp sau khi trở về từ vùng dịch, hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn.
Tin vui từ y học- Vắc-xin phòng bệnh Chikungunya đã được phê duyệt
Trong bối cảnh dịch bệnh lây lan toàn cầu, một tin tức y học quan trọng đã mang lại hy vọng lớn. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã phê duyệt loại vắc-xin đầu tiên trên thế giới ngừa bệnh Chikungunya. Vắc-xin này, mang tên Ixchiq do công ty Valneva phát triển, được chấp thuận cho những người từ 18 tuổi trở lên, đặc biệt là những người có nguy cơ mắc bệnh cao.
Theo FDA, việc phê duyệt vắc-xin Ixchiq là một bước tiến quan trọng, giải quyết “nhu cầu y tế chưa được đáp ứng” và cung cấp một giải pháp phòng ngừa hiệu quả cho một căn bệnh có khả năng gây suy nhược, trong khi các lựa chọn điều trị vẫn còn rất hạn chế. Các chuyên gia y tế đánh giá đây là một bước đi chiến lược, đặc biệt khi Chikungunya được coi là “mối đe dọa sức khỏe toàn cầu mới nổi” với hơn 5 triệu ca mắc trong 15 năm qua.
Việc có vắc-xin sẽ giúp giảm thiểu đáng kể tỷ lệ mắc bệnh, đặc biệt tại các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, đồng thời là biện pháp phòng vệ chủ động trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang khiến loài muỗi lây truyền dịch bệnh này lan rộng sang các khu vực mới trên toàn thế giới.
Vắc-xin Ixchiq là bước tiến lớn trong phòng chống Chikungunya. Bài viết tổng hợp thông tin về cơ chế hoạt động, hiệu quả, tác dụng phụ và chỉ định sử dụng để bạn hiểu rõ hơn.
Trong cuộc chiến chống lại đại dịch, vắc-xin luôn là vũ khí hiệu quả nhất. Khi cả thế giới đang lo ngại trước sự lây lan của virus Chikungunya, tin tức về việc vắc-xin đầu tiên đã được phê duyệt mang lại hy vọng lớn lao. Tuy nhiên, một loại vắc-xin mới không chỉ đơn thuần là một giải pháp, mà còn là một chủ đề cần được tìm hiểu kỹ lưỡng về cơ chế, hiệu quả và những lưu ý khi sử dụng.
Bài viết này của Phòng khám Đa khoa Olympia sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về vắc-xin Ixchiq, được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) và Liên minh châu Âu (EU) phê duyệt, để bạn có thể chủ động bảo vệ bản thân và gia đình.
Phân biệt hai loại vắc-xin Chikungunya – Lựa chọn nào phù hợp cho bạn?
Hiện tại, có hai loại vắc-xin Chikungunya đã được cấp phép tại Hoa Kỳ, mỗi loại có những đặc điểm và chỉ định riêng biệt:
- Vắc-xin sống giảm độc lực (IXCHIQ): Đây là vắc-xin sử dụng một dạng virus Chikungunya đã được làm suy yếu để kích thích phản ứng miễn dịch. Vắc-xin này được khuyên dùng cho người từ 18 tuổi trở lên, đặc biệt là những người đi du lịch đến vùng dịch hoặc nhân viên phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng cho người trên 65 tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu, hoặc phụ nữ mang thai và cho con bú.
- Vắc-xin hạt giống virus (VIMKUNYA): Loại vắc-xin này không chứa virus sống hoặc giảm độc lực. Thay vào đó, nó sử dụng một phân tử mô phỏng virus để kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể. VIMKUNYA được phê duyệt cho người từ 12 tuổi trở lên và cũng được khuyến nghị cho người đi du lịch đến vùng dịch. Ưu điểm của loại vắc-xin này là giảm thiểu rủi ro liên quan đến virus sống, tuy nhiên, người có hệ miễn dịch suy yếu có thể không nhận được đầy đủ sự bảo vệ.
Trước khi quyết định tiêm phòng, bạn nên trao đổi với bác sĩ để cân nhắc các yếu tố như điểm đến, thời gian lưu trú, tuổi tác, tình trạng sức khỏe hiện tại và các bệnh lý nền. Điều này sẽ giúp bạn lựa chọn loại vắc-xin phù hợp nhất để đảm bảo an toàn và hiệu quả phòng bệnh.
Vắc-xin Ixchiq là gì và hoạt động như thế nào?
Ixchiq là loại vắc-xin sống, giảm độc lực, được phát triển bởi công ty công nghệ sinh học Valneva. Nó được sử dụng để giúp bảo vệ những người từ 12 đến 64 tuổi khỏi bệnh do virus Chikungunya gây ra
Cơ chế hoạt động của vắc-xin tương tự như nhiều loại vắc-xin sống giảm độc lực khác:
- Thành phần: Vắc-xin Ixchiq chứa một chủng virus Chikungunya đã được làm suy yếu (attenuated).
- Cơ chế: Khi được tiêm vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ nhận diện virus suy yếu này là “kẻ lạ” và tạo ra kháng thể để chống lại nó. Nhờ đó, nếu sau này người đó tiếp xúc với virus Chikungunya thực, hệ miễn dịch đã được “huấn luyện” sẽ có thể chiến đấu hiệu quả hơn, giúp bảo vệ cơ thể khỏi bệnh.
Hiệu quả và tính an toàn của vắc-xin Ixchiq
Các nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh hiệu quả của vắc-xin trong việc tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ:
- Người lớn: Trong một nghiên cứu với hơn 4.000 người, gần 99% người được tiêm vắc-xin đã đạt được mức kháng thể mục tiêu sau một tháng. Mức kháng thể này được duy trì ở 97% người tham gia sau hai năm
- Thanh thiếu niên: Một nghiên cứu khác cho thấy, 99% thanh thiếu niên từ 12-17 tuổi đã đạt mức kháng thể bảo vệ sau 28 ngày và duy trì mức này trong ít nhất 6 tháng.
Về tính an toàn, các tác dụng phụ phổ biến nhất của Ixchiq thường tương tự như các loại vắc-xin sống giảm độc lực khác, bao gồm:
- Tại chỗ tiêm: Đau và sưng.
- Toàn thân: Sốt, đau đầu, mệt mỏi, đau cơ, đau khớp, buồn nôn.
Tuy nhiên, các chuyên gia y tế vẫn đang tiếp tục theo dõi và đánh giá hiệu quả bảo vệ thực tế của vắc-xin trong các khu vực có dịch.
Ai có thể tiêm và ai cần thận trọng với vắc-xin Ixchiq?
Vắc-xin Ixchiq được chỉ định tiêm một liều duy nhất vào cơ bắp ở bắp tay. Tuy nhiên, vắc-xin này không phải dành cho tất cả mọi người.
Không được tiêm Ixchiq cho các đối tượng sau:
- Người từ 65 tuổi trở lên.Người bị suy giảm miễn dịch hoặc đang sử dụng các phương pháp ức chế miễn dịch, bao gồm:
- Người đang hóa trị ung thư.
- Người mắc bệnh suy giảm miễn dịch bẩm sinh.
- Người nhiễm HIV có hệ miễn dịch bị suy yếu nặng.
Lưu ý quan trọng: Sau khi tiêm vắc-xin, bạn vẫn cần tiếp tục áp dụng các biện pháp phòng tránh muỗi đốt cá nhân như sử dụng thuốc chống muỗi, ngủ màn, mặc quần áo dài tay và ở trong phòng có lưới chắn muỗi hoặc điều hòa.
Việc vắc-xin Ixchiq được phê duyệt là một cột mốc quan trọng trong y học dự phòng. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, việc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm là vô cùng cần thiết.
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc cần tư vấn về các biện pháp phòng chống bệnh truyền nhiễm, hãy liên hệ ngay với Phòng khám Đa khoa Olympia để được đội ngũ y bác sĩ chuyên khoa của chúng tôi hỗ trợ.
Phòng khám Đa khoa Olympia – Công bằng trong chăm sóc, tận tâm vì sức khỏe!
- Địa chỉ: 60 Yersin, P. Tây Nha Trang, TP. Nha Trang, Khánh Hòa
- Hotline: 083 379 0707 hoặc 0258 356 1818
Câu hỏi thường gặp
1. Bệnh Chikungunya là gì? Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm do virus cùng tên gây ra, lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi vằn (aedes). Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng như sốt cao và đau khớp dữ dội.
2. Bệnh này có nguy hiểm không? Phần lớn các trường hợp bệnh nhân sẽ hồi phục trong khoảng một tuần. Tuy nhiên, một số người có thể bị đau khớp kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm. Tỷ lệ tử vong thấp nhưng nguy cơ cao ở trẻ sơ sinh và người cao tuổi.
3. Vắc-xin Chikungunya tên là gì và dành cho ai? Vắc-xin đầu tiên được phê duyệt có tên là Ixchiq, dành cho người từ 12 đến 64 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh. Đây là vắc-xin sống, giảm độc lực, được tiêm một liều duy nhất.
4. Vắc-xin hoạt động như thế nào? Vắc-xin Ixchiq chứa virus Chikungunya đã được làm suy yếu. Khi tiêm vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể để chống lại virus, giúp cơ thể có khả năng bảo vệ tốt hơn nếu sau này tiếp xúc với virus thật.
5. Vắc-xin có tác dụng phụ không? Các tác dụng phụ phổ biến bao gồm đau tại chỗ tiêm, đau đầu, mệt mỏi và đau khớp. Các tác dụng phụ này thường nhẹ và tương tự như các loại vắc-xin sống giảm độc lực khác.
6. Vắc-xin có thay thế được các biện pháp phòng muỗi không? Không. Sau khi tiêm vắc-xin, bạn vẫn cần tiếp tục áp dụng các biện pháp phòng tránh muỗi đốt cá nhân như sử dụng thuốc chống muỗi, ngủ màn và vệ sinh môi trường sống để giảm nơi sinh sản của muỗi.
Nguồn tham khảo chuyên môn:
- (1) Báo Thanh Niên, “Bệnh chikungunya đang lây lan toàn cầu”.
- (2) Báo Nhân Dân, “WHO cảnh báo nguy cơ lây lan cao của virus Chikungunya”.
- (3) Dân trí, “Chikungunya – bệnh do muỗi truyền đang lan rộng toàn cầu có nguy hiểm?”.
- (4) ECDC (Trung tâm phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh châu Âu).
- (5) CDC (Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ).
- (6) WHO (Tổ chức Y tế Thế giới).
- (7) EMA (Cơ quan Dược phẩm Châu Âu), “Ixchiq (chikungunya vaccine, live, attenuated) – An overview of Ixchiq and why it is authorised in the EU”
Bài viết liên quan
- Cảnh báo nguy hiểm từ đồ chơi Slime – Phản ứng dị ứng và nguy cơ phù mạch ở trẻ nhỏ
- Mối nguy hiểm tiềm ẩn từ thịt lợn – Bệnh liên cầu khuẩn có lây sang người không?
- Viêm Phổi RSV – Dấu Hiệu Nhận Biết, Biến Chứng Nguy Hiểm và Cách Phòng Ngừa Hiệu Quả
- 7 Tín Hiệu “Cầu Cứu” Của Cơ Thể Trước Đột Quỵ – Đừng Bao Giờ Ngó Lơ!
