Đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ, nhưng cơ thể luôn gửi đi tín hiệu cảnh báo. Tìm hiểu 7 dấu hiệu đột quỵ sớm và cách xử lý kịp thời để bảo vệ sức khỏe của bạn và người thân.
Bạn có bao giờ nghĩ rằng một cơn đau đầu đột ngột, một chút tê bì ở tay, hay một khoảnh khắc nhìn mờ thoáng qua lại là lời cảnh báo cho một biến cố y khoa nghiêm trọng? Đột quỵ – hay còn gọi là tai biến mạch máu não – là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn cầu. Điều đáng sợ là đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ, nhưng điều may mắn là cơ thể chúng ta thường gửi đi những “tín hiệu cầu cứu” sớm để cảnh báo.
Việc nhận biết những dấu hiệu này có thể tạo ra sự khác biệt lớn giữa việc sống sót và tử vong, giữa phục hồi hoàn toàn và tàn tật vĩnh viễn. Trong y học, chúng tôi tin rằng nhận thức là sức mạnh. Đừng bao giờ ngó lơ những dấu hiệu dưới đây. Hãy cùng Phòng khám Đa khoa Olympia tìm hiểu 7 tín hiệu “cầu cứu” quan trọng mà cơ thể sẽ gửi đến bạn trước khi đột quỵ xảy ra.
Đau Đầu Dữ Dội Không Rõ Nguyên Nhân
Một cơn đau đầu đột ngột, dữ dội, không giống với những lần đau đầu thông thường và không thuyên giảm khi nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau, có thể là dấu hiệu sớm của đột quỵ, đặc biệt là xuất huyết não. Nguyên nhân là do mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu tràn vào mô não, chèn ép và gây ra cơn đau dữ dội. Đây là một dấu hiệu không thể bỏ qua, đặc biệt khi cơn đau đi kèm với buồn nôn hoặc nôn mửa.
Khó Nuốt, Nghẹn Khi Ăn Uống Bất Thường
Nếu bạn bỗng dưng cảm thấy khó nuốt, dễ bị nghẹn khi ăn cơm, uống nước, hay thậm chí chỉ nuốt nước bọt cũng thấy vướng, đừng chủ quan. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo vùng não điều khiển cơ nuốt đang gặp vấn đề do thiếu máu hoặc tắc mạch. Khó nuốt (hay còn gọi là rối loạn nuốt – dysphagia) là một triệu chứng thường bị bỏ qua vì dễ nhầm lẫn với đau họng hay viêm nhẹ, nhưng trong nhiều trường hợp, nó lại là tín hiệu sớm của một cơn đột quỵ sắp xảy ra.
Tê Bì Hoặc Yếu Liệt Một Bên Cơ Thể
Đây là một trong những triệu chứng kinh điển và dễ nhận biết nhất của đột quỵ. Nếu bạn đột nhiên cảm thấy tê bì, mất cảm giác hoặc yếu ở một bên mặt, cánh tay hoặc chân – đặc biệt là chỉ xảy ra ở một bên cơ thể – hãy coi đó là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Dấu hiệu này xảy ra khi tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu làm gián đoạn dòng máu lên não. Thường dấu hiệu này có thể xuất hiện thoáng qua và dễ bị bỏ qua, nhưng bạn tuyệt đối không nên xem nhẹ.
Mắt Nhìn Mờ, Nhìn Đôi (Song Thị) Hoặc Mất Thị Lực Tạm Thời
Đột nhiên nhìn mờ, nhìn đôi (song thị) hoặc thậm chí mất thị lực một bên mắt là dấu hiệu sớm khá phổ biến nhưng ít ai nghĩ tới liên quan đến đột quỵ. Nguyên nhân là do lưu lượng máu cung cấp cho vùng não phụ trách thị giác bị gián đoạn, dẫn đến suy giảm chức năng tạm thời. Triệu chứng này có thể biến mất nhanh chóng, khiến người bệnh chủ quan, nhưng nó vẫn là một hồi chuông cảnh tỉnh cho thấy hệ tuần hoàn não đang gặp vấn đề.
Nói Ngọng, Khó Nói Hoặc Không Hiểu Người Khác Nói Gì
Rối loạn ngôn ngữ (aphasia) là một trong những cảnh báo rõ ràng nhất. Người bệnh có thể nói líu lưỡi, khó phát âm, nói không rõ từ hoặc nói câu không có nghĩa. Thậm chí, họ có thể không hiểu người khác đang nói gì dù vẫn tỉnh táo. Triệu chứng này xảy ra khi vùng kiểm soát ngôn ngữ trong não bị tổn thương do thiếu máu cục bộ.
Mất Thăng Bằng, Chóng Mặt Hoặc Đi Đứng Loạng Choạng
Nếu bạn cảm thấy hoa mắt, chóng mặt, mất kiểm soát tư thế hoặc không thể giữ thăng bằng dù vẫn tỉnh táo, đó có thể là cảnh báo đột quỵ ở vùng thân não – nơi điều khiển sự phối hợp vận động. Nhiều người dễ nhầm lẫn triệu chứng này với mệt mỏi thông thường hoặc rối loạn tiền đình, nhưng nếu nó đi kèm với một trong các triệu chứng khác kể trên, bạn cần cảnh giác cao độ và tìm sự trợ giúp y tế ngay lập tức.
Méo Miệng, Lệch Mặt Bất Thường
Một bên miệng đột ngột bị xệ xuống, nụ cười không đều, khuôn mặt mất cân xứng – đó là dấu hiệu tổn thương dây thần kinh mặt, thường do thiếu máu lên não. Nhiều người tưởng rằng đây là triệu chứng của mệt mỏi hay trúng gió thông thường, nhưng thực tế đây là biểu hiện rất điển hình của đột quỵ giai đoạn đầu. Cần đưa người bệnh đi cấp cứu ngay nếu dấu hiệu này kèm theo nói ngọng hoặc yếu tay chân.
Dấu Hiệu Đột Quỵ – Hãy Nhớ Công Thức F.A.S.T
Để dễ dàng ghi nhớ và nhận biết đột quỵ, hãy áp dụng công thức F.A.S.T:
- F (Face drooping): Kiểm tra mặt có bị méo không? Yêu cầu người bệnh cười, nếu một bên mặt bị xệ xuống thì đó là dấu hiệu nguy hiểm.
- A (Arm weakness): Kiểm tra tay có bị yếu không? Yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên, nếu một tay bị rơi xuống thì đó là dấu hiệu bất thường.
- S (Speech difficulty): Kiểm tra khả năng nói có bị thay đổi không? Yêu cầu người bệnh nói một câu đơn giản, nếu họ nói ngọng, nói líu lưỡi hoặc không thể nói được thì đó là cảnh báo.
- T (Time to call): Thời gian là vàng! Nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy gọi cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.
Khi Phát Hiện Dấu Hiệu Đột Quỵ: Cần Làm Gì Ngay Lập Tức?
Đây là bảng tóm tắt các hành động bạn cần thực hiện ngay khi nhận thấy một trong các dấu hiệu của đột quỵ. Hãy nhớ rằng “Thời gian là não” – hành động càng nhanh, cơ hội phục hồi càng cao.
Hiểu Sâu Hơn Về Cơ Chế Bệnh Sinh Của Đột Quỵ: Tại Sao “Thời Gian Là Não”?
Nếu ví bộ não như một thành phố năng động, thì các mạch máu chính là những con đường huyết mạch cung cấp điện và nước. Khi một trong những “con đường” này bị tắc nghẽn hoặc vỡ ra, toàn bộ khu vực phụ thuộc vào đó sẽ bị ngưng trệ, gây ra sự tàn phá nghiêm trọng. Đó chính là cơ chế cơ bản của đột quỵ.
Trong y học, chúng tôi có một câu nói nổi tiếng: “Thời gian là não” (Time is brain). Cụ thể, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, mỗi phút trôi qua kể từ khi một cơn đột quỵ thiếu máu cục bộ (nguyên nhân của 87% các ca đột quỵ) khởi phát, trung bình có khoảng 1.9 triệu tế bào thần kinh, 14 tỷ khớp thần kinh và 12 km sợi thần kinh sẽ bị mất đi. Điều này không chỉ gây ra tổn thương vĩnh viễn cho chức năng vận động hay ngôn ngữ, mà còn làm giảm đáng kể cơ hội phục hồi của người bệnh. Việc can thiệp điều trị trong “cửa sổ vàng” (thường là 3-4.5 giờ đầu) có thể giúp tái thông mạch máu, cứu sống các tế bào thần kinh đang bị thiếu oxy và giảm thiểu đáng kể di chứng. Điều này lý giải tại sao việc nhận biết sớm các dấu hiệu và đưa người bệnh đến cơ sở y tế càng nhanh càng tốt lại quan trọng đến vậy.
Reference: Saver, J. L. (2006). Time is brain–quantified. Stroke, 37(1), 263-266.
Phân Loại Đột Quỵ & Dấu Hiệu Phân Biệt Tinh Tế
Không phải tất cả các cơn đột quỵ đều giống nhau, chúng được phân thành hai loại chính với cơ chế và phương pháp điều trị khác nhau:
- Đột quỵ thiếu máu cục bộ (Ischemic Stroke): Chiếm đa số các trường hợp (khoảng 87%). Xảy ra khi một cục máu đông (thrombosis) hoặc một mảng xơ vữa (embolism) di chuyển và làm tắc nghẽn động mạch cung cấp máu lên não. Các dấu hiệu như tê yếu, nói ngọng, rối loạn thị giác thường là biểu hiện điển hình của loại đột quỵ này.
- Đột quỵ xuất huyết (Hemorrhagic Stroke): Chiếm khoảng 13% các trường hợp. Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây ra chảy máu vào trong mô não hoặc khoảng không xung quanh. Dấu hiệu đặc trưng nhất của loại đột quỵ này là cơn đau đầu dữ dội, đột ngột như “sét đánh”, thường đi kèm với buồn nôn, nôn mửa và ý thức suy giảm nhanh chóng.
Phân biệt hai loại đột quỵ này bằng mắt thường là rất khó. Tuy nhiên, việc nhận biết các triệu chứng có phần đặc trưng như cơn đau đầu dữ dội của đột quỵ xuất huyết có thể giúp các bác sĩ tại phòng cấp cứu đưa ra chẩn đoán và xử lý nhanh chóng, chính xác hơn. Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bạn phải kể rõ tất cả các triệu chứng, dù là nhỏ nhất, cho đội ngũ y tế.
Reference: The National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS) – Stroke Information Page.
Các Câu Hỏi Thường Gặp Về Dấu Hiệu Đột Quỵ
Chúng tôi đã tổng hợp và giải đáp một số câu hỏi phổ biến mà độc giả thường quan tâm sau khi đọc về các dấu hiệu đột quỵ:
Khi thấy các dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ, người bệnh phải làm gì ngay lập tức?
Đây là một câu hỏi cực kỳ quan trọng. Khi nhận thấy bản thân hoặc người xung quanh có một hoặc nhiều dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ, điều quan trọng nhất là bạn cần:
- Gọi cấp cứu ngay lập tức (hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất). Hãy ghi nhớ số điện thoại cấp cứu và chuẩn bị sẵn các thông tin cần thiết.
- Tuyệt đối không tự ý cho người bệnh ăn uống hoặc dùng bất kỳ loại thuốc nào (đặc biệt là thuốc hạ huyết áp, thuốc chống đông máu) vì có thể làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn, gây sặc hoặc chảy máu.
- Đặt người bệnh ở tư thế thoải mái nhất, nới lỏng quần áo. Nếu người bệnh nôn ói, hãy nghiêng đầu sang một bên để tránh sặc.
- Hành động nhanh chóng! Thời gian là “vàng”, đặc biệt là trong vòng 3 giờ đầu sau khi khởi phát triệu chứng, vì đây là “cửa sổ vàng” để can thiệp điều trị hiệu quả nhất.
Tất cả các triệu chứng trên sẽ xuất hiện cùng lúc hay chỉ xuất hiện một vài triệu chứng? Không nhất thiết tất cả các triệu chứng sẽ xuất hiện cùng lúc. Đột quỵ có thể biểu hiện bằng một hoặc nhiều triệu chứng kể trên. Mức độ và loại triệu chứng phụ thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương của mạch máu trong não. Một số người có thể chỉ bị méo miệng, trong khi người khác có thể vừa nói ngọng, vừa tê yếu tay chân. Điều quan trọng là bạn cần nhận biết và hành động ngay cả khi chỉ xuất hiện duy nhất một dấu hiệu bất thường.
Thỉnh thoảng bị tê tay, bàn tay bên trái có phải là dấu hiệu đột quỵ không?
Tê tay, đặc biệt là ở một bên cơ thể, có thể là một dấu hiệu cảnh báo của đột quỵ. Tuy nhiên, nó cũng có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác như chèn ép dây thần kinh (hội chứng ống cổ tay, thoát vị đĩa đệm cột sống cổ) hoặc các vấn đề về tuần hoàn máu thông thường. Nếu cảm giác tê tay xuất hiện đột ngột, kéo dài hoặc đi kèm với các dấu hiệu khác của đột quỵ (như méo miệng, khó nói), bạn cần đến bệnh viện kiểm tra ngay. Nếu chỉ là cảm giác tê bì nhẹ, thoáng qua, bạn nên theo dõi, nhưng tốt nhất vẫn là đi khám bác sĩ để tìm ra nguyên nhân chính xác và có biện pháp phòng ngừa phù hợp.
Có cách nào để phòng tránh đột quỵ không? Có, bạn hoàn toàn có thể chủ động phòng tránh đột quỵ bằng cách:
- Kiểm soát các yếu tố nguy cơ: Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý như cao huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao, bệnh tim mạch.
- Thay đổi lối sống: Giảm cân (nếu thừa cân), tập thể dục đều đặn, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, giảm muối, đường và chất béo bão hòa.
- Khám sức khỏe định kỳ: Thường xuyên khám sức khỏe để theo dõi các chỉ số và phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn.
Các tín hiệu này đã là tai biến rõ rệt rồi chứ không còn là cảnh báo đề phòng nữa? Bạn nói đúng, các tín hiệu trên là biểu hiện lâm sàng của một cơn tai biến đã bắt đầu xảy ra. Tuy nhiên, chúng là những dấu hiệu sớm giúp bạn nhận biết ngay từ khi mới khởi phát, trước khi các tổn thương trở nên nghiêm trọng và vĩnh viễn. Nhận biết và hành động kịp thời trong giai đoạn này chính là “cảnh báo đề phòng” để tránh những hậu quả nặng nề nhất của đột quỵ. Thời gian từ khi xuất hiện triệu chứng đến khi can thiệp điều trị là cực kỳ quan trọng.
Liên Hệ Phòng Khám Đa Khoa Olympia Để Được Hỗ Trợ Y Tế Kịp Thời
Nhận biết sớm và hành động kịp thời là chìa khóa để cứu sống bệnh nhân đột quỵ. Mỗi phút trôi qua, một lượng lớn tế bào não sẽ chết đi, làm tăng nguy cơ tàn tật vĩnh viễn.
Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, đừng chần chừ. Hãy đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời.
Tại Phòng khám Đa khoa Olympia, đội ngũ y bác sĩ chuyên khoa thần kinh giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng tiếp nhận, thăm khám và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất.
- Địa chỉ: 60 Yersin, P. Tây Nha Trang, TP. Nha Trang
- Điện thoại: 0833 790 707 – 0258.3561818
- Facebook: https://www.facebook.com/phongkhamdakhoaolympia
