hotline phòng khám

Tại sao trẻ dễ ốm khi đi học lại? Bật mí nguyên nhân và giải pháp

Tại sao trẻ dễ ốm khi đi học lại - phòng khám đa khoa olympia
Bạn đang xem chuyên mục Y Học Thường Thức | Theo dõi Phòng khám đa khoa Olympia trên Facebook | Tiktok | Youtube

Báo cáo này cung cấp một phân tích toàn diện về hai thách thức sức khỏe chính mà trẻ em Việt Nam phải đối mặt khi bắt đầu năm học 2025: sự tái bùng phát của các bệnh truyền nhiễm và cuộc khủng hoảng sức khỏe thị giác ở trẻ. Dựa trên dữ liệu y tế công cộng mới nhất từ năm 2024 và 2025, báo cáo cho thấy gánh nặng kép về y tế cộng đồng này được khuếch đại bởi mật độ dân số đô thị cao, thay đổi lối sống và “khoảng trống miễn dịch” quốc gia. Các phát hiện chính bao gồm sự gia tăng đáng kể của các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin như ho gà và sởi, sự gia tăng đột biến của các ổ dịch truyền nhiễm tập trung ở thành thị như sốt xuất huyết, và sự gia tăng mạnh mẽ của các tật khúc xạ ở trẻ em, với tỷ lệ lên tới 75,6% ở Thành phố Hồ Chí Minh.

Báo cáo cũng khám phá mối quan hệ nhân quả đằng sau các xu hướng này, từ những tác động dai dẳng của đại dịch COVID-19 đối với tỷ lệ tiêm chủng đến ảnh hưởng của thời gian sử dụng màn hình điện tử đối với thị lực. Ngoài ra, báo cáo còn đi sâu vào vai trò đột phá của trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc cách mạng hóa ngành nhãn khoa. Cuối cùng, báo cáo đưa ra một khuôn khổ gồm các khuyến nghị hành động đa tầng cho phụ huynh, nhà trường và các nhà hoạch định chính sách y tế, ủng hộ một cách tiếp cận chủ động, toàn diện và ứng dụng công nghệ để bảo vệ sức khỏe cho thế hệ trẻ của đất nước.

Bối cảnh Sức khỏe Cộng đồng của Trẻ em Việt Nam năm 2025

Năm học 2025 đang đến gần, đánh dấu một giai đoạn chuyển tiếp quan trọng đối với hàng triệu học sinh trên cả nước. Tuy nhiên, thời điểm này cũng là lúc những lỗ hổng về sức khỏe cá nhân và cộng đồng được bộc lộ rõ rệt. Đây là một giao điểm y tế công cộng nơi các rủi ro cấp tính từ bệnh truyền nhiễm và gánh nặng mạn tính của các vấn đề thị giác đồng thời gia tăng. BSCK1 Trần Nguyên Khôi, Phó khoa Khám bệnh, Bệnh viện Nhi đồng 2 (TP.HCM), đã đưa ra cảnh báo về nguy cơ lây lan của nhiều bệnh truyền nhiễm khi trẻ trở lại môi trường học tập đông đúc và tiếp xúc gần gũi với bạn bè và thầy cô. Môi trường học đường, với mật độ tiếp xúc cao và việc dùng chung vật dụng, là nơi lý tưởng để mầm bệnh sinh sôi và lan rộng.   

Báo cáo này sẽ phân tích chi tiết hai thách thức sức khỏe cốt lõi nhưng có mối liên hệ mật thiết này. Thứ nhất là các nguy cơ tức thời, cấp tính do các bệnh truyền nhiễm gây ra, đòi hỏi sự can thiệp và phòng ngừa kịp thời. Thứ hai là gánh nặng lâu dài, âm thầm của các vấn đề thị giác, chủ yếu là các tật khúc xạ, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng và vĩnh viễn nếu không được quản lý đúng cách. Việc hiểu rõ cả hai khía cạnh này là nền tảng để xây dựng một chiến lược y tế toàn diện nhằm bảo vệ thế hệ tương lai.

Phân tích Chuyên sâu về Bệnh Truyền nhiễm Mùa Tựu trường

Chương này đi sâu vào bối cảnh dịch bệnh truyền nhiễm, tiết lộ các xu hướng quan trọng và nguyên nhân sâu xa của chúng. Dữ liệu từ các báo cáo y tế công cộng gần đây đã cho thấy một bức tranh phức tạp, nơi các nỗ lực kiểm soát dịch bệnh vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức.

2.1. Sự Tái bùng phát của Các Bệnh có Thể Phòng ngừa bằng Vắc xin và “Khoảng trống Miễn dịch”

Một trong những xu hướng đáng báo động nhất là sự tái xuất của các bệnh truyền nhiễm từng được kiểm soát tốt. Cụ thể, số ca mắc ho gà đã tăng gấp 7,9 lần trong năm 2024 so với cùng kỳ năm 2023. Toàn quốc ghi nhận 127 ca, trong đó riêng Hà Nội đã có 60 ca. Phân tích sâu hơn cho thấy phần lớn các ca bệnh tập trung ở trẻ em chưa được tiêm chủng đầy đủ, với 72% số ca mắc ở nhóm này và 60% ở trẻ dưới 2 tháng tuổi. Điều này cho thấy sự gia tăng của bệnh không phải do một chủng vi khuẩn mới mà do sự thiếu hụt miễn dịch trong cộng đồng.   

Tình hình bệnh sởi cũng diễn biến phức tạp. Tính đến tháng 4 năm 2025, cả nước ghi nhận rải rác 81.691 trường hợp nghi sởi tại 63 tỉnh, thành phố. Điều đáng chú ý là 90,8% số ca mắc sởi là do trẻ chưa được tiêm chủng vắc xin. Con số này càng trở nên đáng lo ngại khi có ít nhất 5 trường hợp tử vong liên quan đến sởi được ghi nhận trong năm 2025. Một phân tích kỹ lưỡng hơn cho thấy một nghịch lý trong dữ liệu: trong khi một số chiến dịch tiêm chủng đã đạt tỷ lệ bao phủ cao (96,4% ở 54 tỉnh) , vẫn có một tỷ lệ lớn trẻ mắc bệnh do chưa tiêm hoặc tiêm không đầy đủ. Điều này cho thấy nguyên nhân chính là “khoảng trống miễn dịch” được tạo ra bởi sự gián đoạn trong các lịch tiêm chủng định kỳ sau đại dịch COVID-19. Hệ thống tiêm chủng mở rộng đã gặp phải những thách thức trong việc bao phủ đầy đủ đối tượng, đặc biệt là các mũi tiêm nhắc lại, làm suy yếu miễn dịch cộng đồng và tạo điều kiện cho các dịch bệnh bùng phát trở lại.   

2.2. Mối đe dọa dai dẳng của Các Bệnh Theo mùa và Lây truyền qua Tiếp xúc

Bên cạnh các bệnh có vắc xin, các bệnh lý hô hấp và tiêu hóa phổ biến cũng gia tăng đáng kể. Bệnh viện thành phố Thủ Đức đã ghi nhận tỷ lệ trẻ mắc bệnh đường hô hấp tăng 10-15% trong hai tháng cuối năm 2024 và đầu năm 2025, với viêm họng, viêm amidan và viêm phế quản chiếm tới 75% tổng số ca khám. Các bệnh này lây lan chủ yếu qua giọt bắn và tiếp xúc gần.   

Bệnh tay chân miệng, mặc dù không có dữ liệu ca bệnh cụ thể cho năm 2025 trong tài liệu, vẫn là một mối đe dọa thường trực đối với các cơ sở giáo dục. Bệnh này không có thuốc điều trị đặc hiệu và dễ dàng lây lan trong trường học và nhà trẻ do trẻ dùng chung đồ chơi, vật dụng và vệ sinh kém. Các biện pháp phòng ngừa được khuyến cáo bao gồm rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, vệ sinh ăn uống và khử khuẩn các bề mặt tiếp xúc hàng ngày.   

Một phân tích sâu hơn về dịch sốt xuất huyết cho thấy một xu hướng đáng chú ý. Mặc dù số ca mắc trên toàn quốc từ đầu năm 2025 đến tháng 7 đã giảm 11,2% so với năm 2024 , nhưng sự suy giảm này đã che khuất một thực tế nguy hiểm: dịch bệnh bùng phát mạnh mẽ tại các đô thị lớn. Cụ thể, TP.HCM đã ghi nhận sự gia tăng 151,4% số ca mắc so với cùng kỳ năm trước. Sự đối lập này cho thấy một xu hướng quan trọng: cuộc sống đô thị, với mật độ dân cư cao và điều kiện môi trường thuận lợi cho muỗi phát triển, đang tạo ra những điểm nóng dịch bệnh riêng biệt, bất chấp xu hướng chung của cả nước. Đây là một ví dụ rõ ràng về việc gánh nặng y tế công cộng đang dịch chuyển và tập trung vào các khu vực đô thị, nơi dân số đông đúc không chỉ tạo điều kiện cho bệnh truyền nhiễm lây lan qua tiếp xúc mà còn thúc đẩy các bệnh do côn trùng truyền.   

Bảng 1: Các Chỉ số Sức khỏe Cộng đồng Chính về Bệnh Truyền nhiễm ở Trẻ em (2024-2025)

Bệnh

Số ca mắc (2025)

Tử vong (2025)

Xu hướng/Lỗ hổng chính

Nguồn

Ho gà

127 ca (tăng 7,9 lần so với 2023)

Không rõ

– 72% ca mắc ở trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ. – 60% ca mắc ở trẻ dưới 2 tháng tuổi.

Sởi

Gần 81.691 trường hợp nghi sởi

5 trường hợp

– 90,8% ca mắc do chưa tiêm chủng. – “Khoảng trống miễn dịch” sau đại dịch.

Sốt xuất huyết

Hơn 32.000 ca mắc (giảm 11,2% so với 2024)

5 trường hợp

– Giảm trên toàn quốc nhưng tăng cao cục bộ tại các đô thị lớn. – TP.HCM tăng 151,4% so với 2024.

Cuộc Khủng hoảng Sức khỏe Thị giác Ngày càng Tăng

Chuyển sang một vấn đề y tế cộng đồng khác, mặc dù ít cấp tính hơn nhưng không kém phần nghiêm trọng, là cuộc khủng hoảng sức khỏe thị giác ở trẻ em. Đây là một gánh nặng mạn tính, có mối liên hệ sâu sắc với lối sống hiện đại.

3.1. Tỷ lệ Phổ biến Đáng báo động của Tật Khúc xạ

Theo thống kê năm 2024 của Hội đồng Nhãn khoa Việt Nam, khoảng 5 triệu trẻ em trong độ tuổi đến trường ở Việt Nam, chiếm 30-40% tổng số, mắc các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị và loạn thị. Đáng chú ý, tỷ lệ này ở các thành phố lớn cao hơn đáng kể so với khu vực nông thôn. Dữ liệu năm 2024 cho thấy tỷ lệ mắc tật khúc xạ ở Hà Nội là khoảng 51%, trong khi ở TP.HCM con số này lên tới 75,6%.

Sự gia tăng đột biến của các tật khúc xạ ở trẻ em đô thị không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên mà là một hệ quả trực tiếp của sự thay đổi lối sống và yêu cầu giáo dục trong thời đại mới. Các chuyên gia đã chỉ ra nguyên nhân chính là “thói quen học tập không đúng cách và sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều và lâu”. Thời gian dài nhìn gần (đọc sách, học bài, chơi game) gây căng thẳng cho cơ điều tiết của mắt. Điều này kết hợp với việc giảm các hoạt động ngoài trời, vốn đã được chứng minh là có tác dụng phòng ngừa cận thị, đã tạo ra một gánh nặng sức khỏe chưa từng có. Việc các thành phố lớn, nơi công nghệ phát triển nhất, lại có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất đã chứng minh mối liên hệ trực tiếp giữa việc phụ thuộc vào công nghệ và suy giảm thị lực.   

3.2. Hiểu về các Tình trạng Thị giác Phức tạp và Hậu quả của chúng

Các tật khúc xạ không chỉ là một sự bất tiện đơn thuần cần được điều chỉnh bằng kính. Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, chúng có thể dẫn đến các tình trạng nghiêm trọng và tiềm ẩn nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn. Nhược thị, hay còn gọi là “mắt lười,” là một trong những hậu quả đáng lo ngại nhất. Đây là tình trạng não bộ giảm hoặc bỏ qua việc xử lý hình ảnh từ một bên mắt bị mờ do tật khúc xạ không được điều chỉnh, dẫn đến suy giảm thị lực lâu dài. Nhược thị ảnh hưởng từ 1-5% trẻ em dưới 6 tuổi.  

Bên cạnh đó, khoảng 2-4% trẻ em cũng có biểu hiện của bệnh lác mắt, một tình trạng hai mắt không thẳng hàng. Bệnh lác mắt cũng có thể gây ra nhược thị hoặc các vấn đề thị giác nghiêm trọng khác nếu không được điều trị kịp thời. Về mặt bệnh lý, hệ thống thị giác là một vòng lặp phức tạp giữa mắt và não. Khi một tật khúc xạ không được điều trị gây ra hình ảnh mờ, phản ứng tự nhiên của não là “tắt” hình ảnh đó để tránh sự nhầm lẫn. Lâu dần, việc bỏ qua hình ảnh này làm cho các đường dẫn truyền thần kinh từ mắt đến não không phát triển đầy đủ, gây ra nhược thị. Quá trình này cho thấy một bệnh lý tiến triển, nơi một vấn đề ban đầu có vẻ đơn giản (như cận thị) có thể dẫn đến một khuyết tật sâu sắc và vĩnh viễn (mù lòa một bên mắt) nếu không được can thiệp sớm.  

3.3. Một Sự Chuyển đổi Mô hình: Ứng dụng AI cho Chăm sóc Mắt Cá nhân hóa

Ngành nhãn khoa đang trải qua một sự thay đổi mô hình chiến lược với sự ra đời của trí tuệ nhân tạo. AI không chỉ là một công cụ hỗ trợ mà còn là một phần của quy trình y tế, giúp chuyển từ phương pháp điều trị “một khuôn mẫu cho tất cả” sang một kỷ nguyên mới của y học cá nhân hóa, dựa trên dữ liệu. Các thiết bị tích hợp AI, như máy chụp bản đồ và đo sinh trắc học giác mạc, có khả năng tổng hợp và phân tích dữ liệu với độ chính xác đến hàng triệu điểm ảnh, giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân. Công nghệ này tạo ra một “dấu vân tay” thị giác độc nhất cho mỗi người, cho phép các phẫu thuật viên điều chỉnh kế hoạch điều trị tật khúc xạ với độ chính xác lên đến 0.001 micron.  

Ngoài việc nâng cao độ chính xác trong phẫu thuật, AI còn cải thiện chẩn đoán và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế. AI được sử dụng để sàng lọc các bệnh lý phức tạp như bệnh võng mạc đái tháo đường. Hơn nữa, các công cụ được hỗ trợ bởi AI, như hệ thống DIVE, có tiềm năng rất lớn trong việc đưa dịch vụ sàng lọc mắt sớm đến với nhiều người hơn, đặc biệt ở các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa, nơi nguồn lực y tế còn hạn chế. Việc tích hợp AI giúp tối ưu hóa công việc cho các bác sĩ, cho phép họ tập trung vào các trường hợp phức tạp hơn, đồng thời mở rộng quy mô chăm sóc sức khỏe mắt cho cộng đồng.  

Bảng 2: Xu hướng Sức khỏe Thị giác Trẻ em tại Việt Nam (2024-2025)

Tình trạng

Tỷ lệ phổ biến toàn quốc

Tỷ lệ phổ biến ở đô thị

Nguyên nhân chính

Nguồn

Tật khúc xạ

30-40% (khoảng 5 triệu trẻ em)

Hà Nội: 51% TP.HCM: 75,6%

– Lối sống học tập không đúng cách. – Sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều.

Nhược thị

1-5% trẻ dưới 6 tuổi

Không có dữ liệu cụ thể

– Các tật khúc xạ không được điều trị sớm. – Lác mắt.

Lác mắt

2-4% trẻ em

Không có dữ liệu cụ thể

– Bất thường khi sinh. – Sốt cao, chấn thương, nhiễm khuẩn mắt.

Khung làm việc cho Quản lý Sức khỏe Toàn diện

Để giải quyết một cách hiệu quả các thách thức phức tạp này, cần có một cách tiếp cận đa tầng, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

4.1. Khuyến nghị cho Phụ huynh và Người chăm sóc

Để chủ động phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm, phụ huynh cần đặc biệt chú trọng việc đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, đặc biệt là các mũi tiêm bị bỏ lỡ trong giai đoạn “khoảng trống miễn dịch” vừa qua. Các thói quen vệ sinh cơ bản nhưng hiệu quả cao cần được duy trì, bao gồm rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, và hướng dẫn trẻ che miệng khi ho, hắt hơi. Đối với sức khỏe thị giác, phụ huynh cần quản lý thời gian sử dụng thiết bị điện tử, áp dụng quy tắc 20-20-20 (cứ 20 phút nhìn gần, dành 20 giây nhìn xa 20 feet, tức 6 mét). Đảm bảo ánh sáng phù hợp khi học tập, khuyến khích hoạt động ngoài trời, và duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng giàu vitamin A, C, E, và omega-3 là những biện pháp thiết yếu. Việc khám mắt định kỳ cho trẻ là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề về thị lực.   

4.2. Khuyến nghị cho các Cơ sở Giáo dục

Nhà trường đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát dịch bệnh và bảo vệ thị lực cho học sinh. Cần có một khuôn khổ y tế học đường rõ ràng, bao gồm việc thực thi quy định rửa tay thường xuyên, khử trùng các bề mặt và đồ chơi chung hàng ngày. Nhà trường cần thiết lập quy trình cách ly rõ ràng cho các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh và thông báo kịp thời cho phụ huynh và cơ quan y tế.   

Đối với sức khỏe thị giác, nhà trường nên tích hợp các bài học về chăm sóc mắt vào chương trình học, khuyến khích học sinh thực hiện quy tắc 20-20-20 ngay tại lớp học, và đảm bảo môi trường học tập đủ ánh sáng. Hợp tác với các cơ quan y tế địa phương để tổ chức khám sàng lọc mắt định kỳ cho học sinh sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề thị lực, từ đó đưa ra các khuyến nghị can thiệp phù hợp.   

4.3. Khuyến nghị cho Chính sách Y tế Cộng đồng

Ở cấp độ chính sách, cần có những can thiệp chiến lược để giải quyết các vấn đề y tế cộng đồng hiện nay. Trước hết, cần khởi động các chiến dịch tiêm chủng bù liều mạnh mẽ để đóng lại “khoảng trống miễn dịch”. Cần tăng cường hệ thống giám sát và dự báo dịch bệnh, đặc biệt là tại các điểm nóng đô thị, để kịp thời ứng phó với các đợt bùng phát cục bộ như dịch sốt xuất huyết tại TP.HCM. Đồng thời, các chiến dịch giáo dục y tế công cộng về tác hại của việc lạm dụng màn hình điện tử và cách chăm sóc mắt đúng cách cần được triển khai rộng rãi trên toàn quốc. Cuối cùng, chính sách y tế cần khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng các công nghệ mới, đặc biệt là các công cụ hỗ trợ AI, vào hệ thống y tế công cộng để mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc mắt chất lượng cao cho người dân ở mọi khu vực, từ thành thị đến nông thôn.   

Kết luận

Báo cáo này đã phân tích gánh nặng kép về sức khỏe mà trẻ em Việt Nam phải đối mặt khi bắt đầu năm học 2025. Sự tái bùng phát của các bệnh truyền nhiễm, được thúc đẩy bởi “khoảng trống miễn dịch” và mật độ dân số cao, đang song hành cùng với cuộc khủng hoảng thị lực ngày càng trầm trọng, là hậu quả của lối sống hiện đại. Cả hai vấn đề đều có mối liên hệ sâu sắc với nhau, và đều bị khuếch đại trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng.

Sức khỏe của thế hệ trẻ đang ở một ngã rẽ quan trọng, đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động, toàn diện và có tầm nhìn xa. Việc bảo vệ trẻ không chỉ dừng lại ở việc phòng chống các mối đe dọa tức thời mà còn bao gồm việc giải quyết các thách thức sức khỏe mạn tính và có hệ thống. Bằng cách kết hợp các biện pháp phòng ngừa truyền thống với việc ứng dụng các công nghệ y tế tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, chúng ta có thể xây dựng một lá chắn vững chắc để bảo vệ sức khỏe và tương lai của thế hệ mầm non của đất nước.

Nguồn

 

Tác giả: pt
DỊCH VỤ KHÁM SỨC KHỎE CB - CNV, DOANH NGHIỆP tại nha trang - phòng khám đa khoa olympia

Bóc Tách Bí Ẩn Chikungunya – Virus Gây Sốt Đến Tàn Phế!

Virus Chikungunya – Mối Đe Dọa Arbovirus Đang Mở Rộng Toàn Cầu Nếu từng gặp bệnh nhân Chikungunya trong giai đoạn cấp tính, hình ảnh họ “khom lưng, nhăn mặt vì đau khớp” chắc chắn sẽ để lại ấn tượng khó quên. Từ chính biểu hiện đó, người Makonde ở châu Phi đã đặt tên...

ĐỪNG CHỦ QUAN VỚI CÚM A – KHÁNH HÒA TĂNG CẢNH BÁO DỊCH H5N1

Diễn biến dịch cúm A tại Khánh Hòa: cảnh báo nguy cơ lây sang người Theo Kế hoạch phòng, chống dịch cúm A (H5N1, H7N9,…) năm 2025–2026 của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Khánh Hòa, từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10/2025, địa phương đã phát hiện ổ dịch cúm gia cầm...

Nước Xốt Trị Bệnh – Khi Gia Vị Cũng Từng Là “Thuốc”

Hãy thử tưởng tượng: bạn sống ở nước Anh giữa thế kỷ 19, giữa làn khói mờ của các nhà máy, y học còn sơ khai, bác sĩ thì ít, và bệnh tật thì nhiều. Khi ấy, nếu bị cảm, mệt mỏi, hay đau dạ dày – bạn sẽ làm gì?Không có bác sĩ gia đình, không hiệu thuốc chuẩn hóa như...

Contact