Phân Biệt Bệnh Cúm và Cảm Cúm Để Chủ Động Phòng Bệnh Diễn Tiến Nặng

Trong những tháng đầu năm 2025, số ca mắc cúm mùa tại các cơ sở y tế như Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và Phòng Khám Đa Khoa Olympia ghi nhận sự gia tăng đáng kể. Thống kê cho thấy, số ca mắc cúm trong tháng 1/2025 cao gấp 6 lần so với tháng 12/2024, cho thấy tốc độ lây lan và mức độ nghiêm trọng của bệnh đang tăng nhanh chóng.

Việc hiểu nhầm hoặc nhầm lẫn giữa bệnh cúm và cảm cúm đã khiến nhiều người dân chủ quan trong công tác phòng ngừa và điều trị. Sự chủ quan này đặc biệt nguy hiểm đối với các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như người có bệnh lý nền, người cao tuổi, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Khi không được nhận diện và điều trị đúng cách, bệnh cúm có thể diễn tiến nhanh chóng và gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng trong những trường hợp nặng.

Những nhóm đối tượng dễ bị ảnh hưởng bao gồm:

• Người có bệnh lý nền: Các bệnh như tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi mãn tính, xơ gan, và bệnh ung thư làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến bệnh cúm dễ tiến triển nặng hơn.
• Người cao tuổi: Hệ miễn dịch suy yếu theo tuổi tác làm tăng nguy cơ mắc bệnh và gặp biến chứng nguy hiểm.
• Trẻ nhỏ: Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, dễ bị biến chứng như viêm phổi, viêm tai giữa.
• Phụ nữ mang thai: Đặc biệt trong ba tháng cuối thai kỳ, nguy cơ biến chứng cúm cao hơn do hệ miễn dịch thay đổi.

Tầm quan trọng của việc phân biệt bệnh cúm và cảm cúm:

• Cảm cúm (hay cảm lạnh) thường nhẹ, tự khỏi sau vài ngày mà không gây biến chứng nghiêm trọng.
• Bệnh cúm do virus cúm gây ra, có thể tiến triển nhanh thành suy hô hấp hoặc gây tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Việc hiểu rõ sự khác biệt này giúp người dân chủ động phòng tránh và điều trị đúng cách, đặc biệt là ở các nhóm nguy cơ cao, từ đó giảm nguy cơ biến chứng nặng và tử vong.

Thực Trạng Gia Tăng Số Ca Mắc Cúm

Thống kê từ bệnh viện:

·  Theo báo cáo từ Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, trong những tháng đầu năm 2025, khoa Bệnh Nhiệt đới ghi nhận số ca mắc cúm tăng nhanh. Trung bình mỗi tuần, phòng khám tiếp nhận khoảng 10 bệnh nhân mắc cúm A, các trường hợp này đều được xác nhận dương tính qua xét nghiệm.

·  Đặc biệt, số ca mắc cúm trong tháng 1/2025 đã tăng gấp 6 lần so với tháng 12/2024. Sự gia tăng đột biến này cho thấy diễn biến dịch cúm đang phức tạp, đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc tăng cường các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh.

Nguyên nhân nào dẫn đến sự gia tăng số ca mắc cúm?

1. Không do virus thay đổi độc lực:
   • Virus cúm H1N1 hiện nay vẫn là chủng virus lưu hành phổ biến, từng gây đại dịch toàn cầu vào năm 2009. Các nghiên cứu gần đây cho thấy virus này không có sự thay đổi đáng kể về độc lực hay khả năng gây bệnh so với trước đây.
   • Tuy nhiên, dù virus không biến đổi mạnh về khả năng gây bệnh, số ca nhiễm vẫn tăng đáng kể. Điều này cho thấy có nhiều yếu tố khác ngoài sự thay đổi của virus đang tác động đến tình hình dịch bệnh, đặc biệt là các yếu tố liên quan đến miễn dịch và môi trường sống.
2. Sự thay đổi miễn dịch cộng đồng:
   • Theo TS.BS Vũ Quốc Đạt, miễn dịch tự nhiên của cộng đồng đối với virus cúm giảm dần theo thời gian. Điều này đặc biệt rõ ở những người không tiêm phòng cúm định kỳ hoặc không tiếp xúc với virus trong thời gian dài, dẫn đến giảm khả năng đề kháng với bệnh.
   • Các nhóm đối tượng nguy cơ cao như người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh lý nền thường có hệ miễn dịch yếu hơn, dễ bị ảnh hưởng khi tiếp xúc với virus cúm, làm tăng nguy cơ bệnh diễn tiến nặng.
   • Thậm chí, ngay cả những người khỏe mạnh nếu không duy trì khả năng miễn dịch tốt cũng có thể dễ dàng bị nhiễm cúm, nhất là trong điều kiện môi trường có sự lây lan mạnh như hiện nay.
3. Ảnh hưởng từ hoạt động xã hội:
   • Tăng cường di chuyển và tụ họp trong dịp Tết Nguyên Đán được xem là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng nguy cơ lây lan cúm trong cộng đồng. Trong dịp này, người dân từ khắp nơi trên cả nước trở về quê hương, tụ họp đông người, đặc biệt là trong các không gian kín như nhà ở, phương tiện công cộng, làm tăng khả năng tiếp xúc và lây nhiễm.
   • Sau kỳ nghỉ Tết, khi mọi người quay trở lại làm việc và học tập, sự giao lưu giữa các địa phương tạo điều kiện thuận lợi để virus cúm lan rộng nhanh chóng ở môi trường công sở, trường học và các địa điểm công cộng.
   • Thời tiết lạnh đầu năm cũng là một yếu tố hỗ trợ cho virus cúm phát triển và lây lan mạnh hơn. Nhiệt độ thấp làm suy giảm hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm tồn tại lâu hơn trong môi trường.

Sự gia tăng mạnh mẽ của số ca mắc cúm trong đầu năm 2025 không chỉ phản ánh mức độ nguy hiểm của bệnh cúm mùa, mà còn là lời cảnh báo về sự chủ quan của cộng đồng trong việc phòng bệnh và tiêm phòng vaccine định kỳ.

Làm Thế Nào Để Phân Biệt Bệnh Cúm và Cảm Cúm?

Khái Niệm và Triệu Chứng: Đừng Để Nhầm Lẫn Gây Hại Sức Khỏe

Trong y khoa, cảm cúm và bệnh cúm là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, nhưng không ít người vẫn thường nhầm lẫn giữa chúng. Sự nhầm lẫn này không chỉ ảnh hưởng đến việc điều trị đúng cách mà còn có thể khiến bệnh diễn tiến nặng hơn nếu không được nhận diện kịp thời.

• Cảm cúm (Common Cold):
  Đây là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên do các loại virus như rhinovirus hoặc coronavirus gây ra.
  Triệu chứng thường gặp:
  • Hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi.
  • Đau họng nhẹ, có thể kèm theo ho khan.
  • Mệt mỏi nhẹ, nhưng hiếm khi gây sốt cao.
    Cảm cúm thường tự khỏi sau 5-7 ngày mà không để lại biến chứng nghiêm trọng. Việc nghỉ ngơi, uống đủ nước và sử dụng thuốc giảm triệu chứng như paracetamol thường đủ để hồi phục.
• Bệnh cúm (Influenza):
  Khác với cảm cúm, bệnh cúm là do virus cúm (Influenza virus) gây ra, với các chủng phổ biến như H1N1, H3N2.
  Triệu chứng nặng hơn và xuất hiện đột ngột:
  • Sốt cao trên 39°C kéo dài nhiều ngày.
  • Đau đầu dữ dội, đau cơ và khớp toàn thân.
  • Mệt mỏi nghiêm trọng, cảm giác kiệt sức.
  • Ho khan, đau rát họng, có thể kèm theo đau ngực.
    Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh cúm có thể tiến triển nhanh chóng thành suy hô hấp và thậm chí gây tử vong, đặc biệt ở người có sức đề kháng yếu.

Nguyên Nhân Gây Hiểu Nhầm: Tưởng Nhẹ Hóa Nặng

• Kinh nghiệm cá nhân sai lệch:
  Nhiều người từng bị cảm cúm nhẹ và hồi phục nhanh chóng nên có xu hướng chủ quan khi gặp các triệu chứng tương tự. Khi mắc bệnh cúm thực sự, họ vẫn nghĩ rằng bệnh sẽ tự khỏi mà không cần điều trị, dẫn đến nguy cơ bệnh diễn tiến nặng hơn.
• Nhầm lẫn trong cộng đồng:
  Trong nhận thức chung, cụm từ “cúm” thường được dùng để chỉ cả hai bệnh, khiến nhiều người không phân biệt rõ ràng được mức độ nghiêm trọng của cúm mùa so với cảm cúm thông thường. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi bệnh cúm có khả năng gây tử vong ở những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương.

Biến Chứng Nguy Hiểm của Bệnh Cúm: Không Chỉ Là Cơn Sốt Thoáng Qua

Khác với cảm cúm, bệnh cúm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt đối với người cao tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và những người có bệnh lý nền.

• Suy hô hấp cấp tính:
  Virus cúm có thể gây viêm phổi virus hoặc nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn, dẫn đến khó thở, thiếu oxy và cần phải nhập viện cấp cứu. Trường hợp nặng có thể phải thở máy hoặc sử dụng phương pháp ECMO để hỗ trợ hô hấp.
• Viêm cơ tim:
  Một biến chứng ít gặp nhưng vô cùng nguy hiểm của cúm là viêm cơ tim. Biểu hiện bằng đau ngực, rối loạn nhịp tim, có thể dẫn đến suy tim cấp hoặc đột tử nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
• Tử vong ở nhóm nguy cơ cao:
  Những người có bệnh lý nền như tiểu đường, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), suy thận, hoặc những người đang điều trị ức chế miễn dịch (như bệnh nhân ung thư) có nguy cơ tử vong cao khi mắc cúm do hệ miễn dịch không đủ sức chống chọi với virus.

Chủ Động Phân Biệt Để Bảo Vệ Sức Khỏe

Việc nhận diện đúng bệnh cúm và cảm cúm không chỉ giúp người bệnh có hướng điều trị phù hợp mà còn giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Khi có các triệu chứng nghi ngờ cúm như sốt cao kéo dài, đau nhức toàn thân, hoặc khó thở, người bệnh cần thăm khám y tế ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Đừng để sự chủ quan và nhầm lẫn khiến bệnh cúm trở thành mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe của bạn và gia đình.

Những Nguyên Nhân Khiến Người Dân Chủ Quan Trước Nguy Cơ Mắc Cúm

 Sự Hiểu Nhầm Về Mức Độ Nguy Hiểm: Cúm Không Chỉ Là Một Cơn Sốt Thoáng Qua

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến người dân chủ quan với bệnh cúm là do nhầm lẫn giữa cúm và cảm cúm thông thường. Trong suy nghĩ của nhiều người, “cúm” đơn giản chỉ là một vài ngày sốt nhẹ, sổ mũi, ho hắng rồi tự khỏi mà không cần can thiệp y tế.

Tuy nhiên, từ góc độ y khoa, bệnh cúm (Influenza) do virus cúm gây ra có thể tiến triển nhanh và để lại biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là viêm phổi, suy hô hấp cấp tính và thậm chí tử vong nếu không được điều trị đúng cách. Việc đánh đồng cúm với cảm lạnh thông thường khiến nhiều người bỏ qua các triệu chứng nghiêm trọng và không tìm đến sự hỗ trợ y tế kịp thời.

“Tôi Khỏe, Tôi Không Sao”

Người trẻ tuổi và những người có sức khỏe tốt thường tin rằng hệ miễn dịch mạnh mẽ sẽ giúp họ chống chọi dễ dàng với bệnh cúm. Tâm lý này dẫn đến việc xem nhẹ các triệu chứng ban đầu như sốt, đau nhức cơ thể hoặc mệt mỏi.

Thực tế, ngay cả những người khỏe mạnh cũng có thể gặp biến chứng nghiêm trọng khi mắc cúm, đặc biệt khi virus tấn công vào phổi hoặc gây viêm cơ tim. Các trường hợp tử vong ở người trẻ không bệnh lý nền do cúm vẫn được ghi nhận trong thực tế, chứng minh rằng không ai hoàn toàn miễn nhiễm với sự nguy hiểm của bệnh này.

Không Nhận Thức Được Sự Thay Đổi Của Cơ Thể: Nguy Cơ Tăng Dần Theo Thời Gian

·         Sự suy giảm miễn dịch theo tuổi tác:
Khi tuổi tác tăng cao, hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể cũng dần suy yếu. Những người trên 60 tuổi thường gặp khó khăn hơn trong việc đối phó với các tác nhân gây bệnh, trong đó có virus cúm. Tuy nhiên, nhiều người cao tuổi vẫn giữ thói quen chủ quan, tin rằng mình từng vượt qua những cơn cúm trước đó nên lần này cũng sẽ tự khỏi mà không cần can thiệp y tế.

·         Người mắc bệnh lý nền:
Các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc xơ gan làm suy giảm đáng kể khả năng chống lại virus cúm. Điều này đồng nghĩa với việc thời gian phục hồi kéo dài hơn và nguy cơ biến chứng nguy hiểm cũng cao hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thức đầy đủ về sự ảnh hưởng của các bệnh lý nền này đến sức khỏe khi mắc cúm.

·         Phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ:
Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong ba tháng cuối thai kỳ, có hệ miễn dịch yếu hơn do sự thay đổi nội tiết tố và chức năng sinh lý. Điều này khiến họ dễ mắc cúm và gặp biến chứng nguy hiểm như viêm phổi hoặc suy thai. Tương tự, trẻ nhỏ, nhất là trẻ dưới 5 tuổi, có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và dễ bị nhiễm trùng nặng khi mắc cúm. Tuy vậy, nhiều bậc phụ huynh vẫn nhầm lẫn cúm với cảm lạnh, dẫn đến việc chậm trễ trong điều trị.

Các Đỉnh Dịch Cúm Trong Năm và Đặc Điểm Lây Lan

Khi Nào Cúm Bùng Phát Mạnh Nhất?

Ở Việt Nam, bệnh cúm thường có hai đỉnh dịch rõ rệt trong năm:

·         Đỉnh 1: Tháng 1 – 2 hằng năm
Thời điểm này trùng với mùa đông và Tết Nguyên Đán, khi thời tiết lạnh và độ ẩm thấp, tạo điều kiện lý tưởng cho virus cúm phát triển và lây lan. Hơn nữa, đây là dịp người dân tụ họp đông đúc, di chuyển nhiều để thăm hỏi gia đình, làm tăng nguy cơ tiếp xúc với người bệnh.

·         Đỉnh 2: Tháng 6 – 7 hằng năm
Mùa cúm thứ hai xuất hiện vào mùa hè, khi nhiệt độ cao nhưng môi trường điều hòa và không khí khô trong nhà kín lại tạo cơ hội cho virus tồn tại lâu hơn. Đây cũng là thời điểm trẻ em nghỉ hè, tham gia các hoạt động ngoại khóa, trại hè, tăng nguy cơ lây nhiễm chéo trong cộng đồng.

Vì Sao Cúm Lây Rộng Chỉ Trong Thời Gian Ngắn?

·         Môi trường kín và tập trung đông người:
Virus cúm lây lan qua đường hô hấp thông qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Những nơi đông người như gia đình, trường học, công sở hay phương tiện giao thông công cộng là những môi trường lý tưởng cho virus phát tán. Trong các không gian kín, khả năng lây lan càng tăng cao do hạn chế lưu thông không khí.

·         Di chuyển nhiều sau dịp lễ, Tết:
Sau các kỳ nghỉ dài như Tết Nguyên Đán, dịp lễ 30/4 – 1/5, hoặc quốc khánh 2/9, người dân trở lại làm việc và học tập, kéo theo sự giao lưu giữa các vùng miền. Những người mang virus từ nơi khác trở về có thể lây lan bệnh trong cộng đồng mà không biết mình đang mang mầm bệnh, đặc biệt khi các triệu chứng cúm chưa rõ ràng.

·         Thời tiết và yếu tố khí hậu:
Thời tiết lạnh và hanh khô làm niêm mạc đường hô hấp bị khô và dễ tổn thương, tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm xâm nhập và phát triển. Trong khi đó, mùa hè, việc sử dụng máy lạnh thường xuyên và sinh hoạt trong không gian kín cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm.

Nhận Thức Đúng Để Bảo Vệ Sức Khỏe

Sự chủ quan và hiểu nhầm về bệnh cúm là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bệnh diễn tiến nặng và khó kiểm soát. Việc nhận diện đúng mức độ nguy hiểm và hiểu rõ đặc điểm lây lan của cúm sẽ giúp mỗi cá nhân và cộng đồng chủ động hơn trong phòng ngừa và điều trị.

Hãy nhớ rằng, dù bạn là người trẻ khỏe mạnh hay đã từng vượt qua những cơn cảm cúm nhẹ, bệnh cúm vẫn có thể là mối đe dọa lớn nếu không được chú ý đúng mức.

Cách Phòng Ngừa Bệnh Cúm và Biện Pháp Tránh Diễn Tiến Nặng

• Tiêm phòng vaccine cúm:
  • Đối tượng ưu tiên: Người trên 60 tuổi, phụ nữ mang thai, người có bệnh lý nền (tim mạch, phổi mãn tính, tiểu đường, xơ gan, ung thư).
  • Khuyến nghị tiêm trước mùa cúm để bảo vệ hiệu quả.
• Thực hiện các biện pháp phòng ngừa:
  • Hạn chế tiếp xúc với người có triệu chứng hô hấp.
  • Đeo khẩu trang khi có dấu hiệu bệnh hoặc khi ra nơi công cộng.
  • Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
  • Vệ sinh môi trường sống, khử khuẩn bề mặt tiếp xúc thường xuyên.
• Cách ly và chăm sóc khi có người mắc cúm trong gia đình:
  • Cách ly người bệnh, sử dụng khẩu trang và đồ dùng riêng.
  • Tránh đưa trẻ nhỏ hoặc người cao tuổi đến thăm người bệnh trong bệnh viện.

Lưu Ý Khi Điều Trị và Theo Dõi Bệnh Nhân Mắc Cúm

• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ:
  • Không tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là corticoid, tránh biến chứng nặng (ví dụ: phải chạy ECMO do lạm dụng thuốc).
  • Khi có dấu hiệu bất thường như khó thở, đau ngực, cần nhập viện ngay.
• Theo dõi sát sao đối với nhóm nguy cơ cao:
  • Phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người già và bệnh nhân có bệnh nền cần được theo dõi kỹ lưỡng để tránh diễn tiến nặng.